Het grote medicijntekort

Omdat sommige medicijnen niet voorhanden zijn, worden andere medicijnen ingezet, die soms meer of vervelender bijwerkingen kunnen geven. Er zijn dan ook vaak extra bloedtesten nodig, omdat vervangende medicijnen soms nauwkeurig gedoseerd moeten worden. Dit is bijvoorbeeld het geval bij epilepsie- of schildkliermedicijnen. Wanneer er te weinig van een bepaald medicijn beschikbaar is, wordt wat er nog wel beschikbaar is verdeeld onder de patiënten. Op deze manier moeten patiënten vaak terug naar de apotheek, omdat ze per keer maar steeds kleine hoeveelheden mee kunnen nemen, bijvoorbeeld bij een antibioticum voor keelontsteking.

Gewoonlijk wordt hier een smalspectrum antibioticum gebruikt, dat gericht is op één of slechts enkele specifieke bacteriën. Maar wanneer dit niet meer verkrijgbaar is, wordt een antibioticum ingezet dat breedwerkend is. Die is dus niet op één specifieke bacterie gericht, maar op heel veel verschillende soorten. Hierdoor worden heel veel bacteriën vernietigd, ook goede bacteriën in bijvoorbeeld de darmen. Daarnaast kan elke bacterie resistent worden. Bij een smalspectrum antibioticum gebeurt dit bij maar één soort, of heel weinig, maar bij een breedwerkend antibioticum worden heel veel verschillende bacteriën tegelijkertijd resistent.

In andere gevallen wordt een ouderwets of tweede-keus-medicijn gebruikt, dat mogelijk meer bijwerkingen heeft, duurder is, of slechter werkt. Niet alleen voor de patiënten heeft dit consequenties, ook voor de arts is dit een vervelende situatie. Die moet namelijk soms uren zoeken naar een bepaald medicijn of een geschikte vervanger en is veel tijd kwijt met het contact opnemen met apotheken. De apotheek krijgt onder deze omstandigheden soms met boze patiënten te maken. Uit een peiling blijkt dat er in elke apotheek gemiddeld één fulltime-medewerker bezig is met het oplossen van deze tekorten. Op dit moment is er in Nederland een groot tekort aan antibiotica voor kinderen.

De productie van medicijnen en ingrediënten is in handen van enkele fabrikanten, die hun producten in veelal Aziatische landen laten produceren. De farmaceutische industrie heeft zijn productie daarnaartoe verplaatst, om de fabricagekosten te drukken. Als gevolg hiervan ontstond er een enorme concurrentiestrijd, waardoor veel bedrijven ten onder gingen en als gevolg daarvan beheersen momenteel nog slechts enkele bedrijven de productie. Daarnaast onderhandelt de geneesmiddelenindustrie met elk land apart over de prijzen van medicijnen, waardoor de prijzen tussen landen onderling nogal kunnen verschillen. Deze medicijnen bestaan uit twee soorten: merkgeneesmiddelen die gepatenteerd zijn en de zogenaamde ‘generieke medicijnen’, die veelal goedkoper zijn en waarvan de patenten zijn vervallen. Bij de merkgeneesmiddelen mag maar een enkele firma het product maken, en doordat daarmee de concurrentie vervalt, kan de overheid geen laagste prijs voor deze medicijnen bedingen.

Bij de generieke middelen, die door verschillende bedrijven worden geproduceerd, is dit wel het geval. Voor een deel van deze middelen heeft Nederland het zogenaamde preferentiebeleid. Per werkzame stof mogen Nederlandse zorgverzekeraars één geneesmiddel selecteren dat ze willen vergoeden. Die selectie gaat vooral op basis van de prijs van het medicijn en het geneesmiddel met het beste aanbod zal worden gekozen. Volgens sommige apothekers is het preferentiebeleid een van de redenen dat er tekorten zijn. Doordat de prijzen in Nederland relatief laag liggen, besluiten steeds meer farmaceuten hun producten van de Nederlandse markt te halen, omdat het te weinig voor hen oplevert.