Tjeu Lemmens
Hiermee heeft de overheid haar monetaire kruit nog niet verschoten. Om tekorten te financieren, vooral in oorlogstijd, hebben spilzieke bewindvoerders al eeuwenlang geld bijgedrukt. Deze monetaire financiering is lang bestempeld als schandalig omdat het een bron is van inflatie, verdampen van spaargelden en toenemende armoede. Net als bij het degrowth-concept, besproken in deel 4, hebben academici een passende theorie ontwikkeld om monetaire financiering te rechtvaardigen. Deze Modern Monetary Theory (MMT) stelt dat het aanzetten van de geldpers een probaat middel is om begrotingsoverschrijdingen te financieren met veel voordelen voor overheid en bevolking zonder noemenswaardige nadelen. Een kritische beschouwing van deze moderne geldscheppingstheorie leert echter anders.
Modern Monetary Theory (MMT)
De kern van MMT, zoals die door Amerikaanse economen ontwikkeld is, behelst dat tekorten er niet toe doen voor overheden van landen met een eigen munt omdat zij beschikken over een eigen ‘maakindustrie’ bestaande uit het produceren van nieuw geld door simpelweg het toerental van hun geldmachine te verhogen. Een overheid die haar eigen geld uitgeeft kan altijd nieuw geld produceren om financiële beperkingen te omzeilen, aldus MMT-theoretici. Daarbij wordt verondersteld dat staat en centrale bank een twee-eenheid vormen. Aan de basis van MMT ligt het feit dat geld al ruim een halve eeuw geen onderliggende waarde meer heeft. In 1971 koppelde VS-president Nixon de dollar los van goud als anker. Sindsdien is het gebruik van munten, bankbiljetten en pinbetalingen enkel gebaseerd op vertrouwen. Het is dus fiduciair geld ook wel fiatgeld genoemd. Wanneer hun fiducie verloren gaat willen burgers snel van hun geld af, zodat veel geld jaagt op weinig spullen met inflatie als gevolg.
MMT is allerminst modern want bouwt voort op oudere economische theorieën. De invloedrijke Britse econoom Keynes (1883–1946), vermaard om zijn boek De algemene theorie over werkgelegenheid, rente en geld, was een voorstander van overheidstekorten en monetaire financiering maar alleen in perioden van hoge werkloosheid. Voor MMT-economen is de restrictie ‘perioden van hoge werkloosheid’ komen te vervallen en zijn overheidstekorten te allen tijde geoorloofd omdat hierdoor een permanente toestand van volledige werkgelegenheid zou kunnen worden gecreëerd en ‘urgente’ problemen, waaronder klimaatverandering, kunnen worden aangepakt. De theoretische basis voor monetaire financiering werd gelegd door de marxistische econoom Michal Kalecki (1899–1970). Vooral ontwikkelingslanden omarmden zijn theorie en lieten de geldpersen overuren draaien ter ondervanging van overheidstekorten. Hierdoor kampten onder andere Chili, Peru, Argentinië, Venezuela en Zimbabwe, gedurende meerdere perioden met striemende inflatie, enorme devaluaties van hun munt en scherpe dalingen van de reële lonen. Terwijl veel ontwikkelingslanden de grote gevaren van monetaire financiering inmiddels onderkennen, is de VS, waar vooral Democraten gecharmeerd zijn van MMT, het glibberige en kronkelige pad ingeslagen van de in een nieuw jasje gestoken communistische geldscheppingstheorie van Kalecki.
Vooral Stephanie Kelton (1969), hoogleraar economie aan de Stony Brook Universiteit in New York, zit dit jasje als gegoten. Haar in 2020 uitgebrachte boek The Deficit Myth (De mythe van de staatsschuld, met als ondertitel Op weg naar een nieuwe economie) is juichend ontvangen door media en politici. The Times noemt haar een rockster, en ‘kwaliteitskrant’ NRC schrijft op haar webwinkel: “De mythe van de staatsschuld is een wijs, provocerend en kraakhelder geschreven manifest voor een nieuwe economische orde.” De Wiardi Beckman Stichting, wetenschappelijk bureau voor de sociaal-democratie, betoogt dat MMT als leidraad voor een EU-politiek kan dienen waarbij lidstaten niet hoeven te bezuinigen op hun publieke voorzieningen terwijl bestaanszekerheid voor alle burgers gewaarborgd kan worden. “Wie eenmaal door een MMT-lens naar de werkelijkheid kijkt, begrijpt ineens hoe het allemaal anders moet én kan”, aldus het Wetenschappelijk Bureau GroenLinks.
Mankementen aan MMT
Hoewel MMT wordt gepromoot als een ‘Copernicaanse wending’ in de politieke aanpak van sociaaleconomische problemen, zijn er veel redenen om sceptisch te staan tegenover deze economische haarlemmerolie, omdat de bijwerkingen bij onzorgvuldig gebruik erger zijn dan de kwaal. Het genoemde gevaar van (hyper)inflatie wordt door MMT-theoretici onderkend, maar zij vertrouwen erop dat politici 100% deugmensen zijn die uitsluitend het belang van burgers dienen. Zij zullen daarom het risico op inflatie beperken door het evenwicht tussen reële economie en geldschepping scherp te bewaken. Het voorspellen van inflatie is echter notoir moeilijk en monetaire financiering kan lang voortduren voordat kwalijke neveneffecten zichtbaar worden. Het MMT-concept veronderstelt kennelijk dat politici en hun ambtenaren een soort übermenschen zijn die vanuit hun cockpit van het landsbestuur altijd op het juiste moment linksom of rechtsom tot op de millimeter nauwkeurig aan de juiste knoppen draaien.
Dat MMT zou resulteren in volledige werkgelegenheid klinkt aanlokkelijk en humaan. Maar na het wegkrabben van het behang komt een andere werkelijkheid tevoorschijn, namelijk dat werklozen gedwongen zullen worden door de staat gedefinieerde arbeid te verrichten, een keurslijf vergelijkbaar met de beruchte werkverschaffing van de crisisjaren 1930-1940 toen werklozen in grote ploegen leefden in werkkampen.
- Het artikel gaat hieronder verder -
Het cartoonboek bevat een bonte verzameling van de beste, scherpste, mooiste en meest treffende cartoons uit Gezond Verstand.
Je maakt kennis met de cartoonisten, die je vervolgens meenemen in het creatieproces en stap voor stap laten zien hoe de cartoons tot stand komen. Waar komen de ideeën en inspiratie vandaan? Welke materialen gebruiken ze en wat vinden ze het mooiste en moeilijkste aan hun vak?
Normaal €42,50 voor abonnees €39,50
Het traditionele recept, mocht inflatie onverhoopt toeslaan, is de waarde van de eigen munt – de wisselkoers – ten opzichte van andere munten te verzwakken, waardoor invoer duurder wordt. In een land als de VS dat relatief weinig in- en uitvoert zullen inwoners weinig merken van stijgende winkelprijzen als de dollar devalueert. Daarnaast kan de VS, wegens de unieke positie van de dollar als wereldreservemunt, met eigen munt buitenlandse schuldeisers terugbetalen, waardoor dit land devaluatie van de dollar als het ware exporteert. Wanneer de staatsschuld van een land exorbitant hoog is kunnen buitenlandse handelspartners hun vertrouwen in de munt verliezen hetgeen zich uit in pijlsnel dalende wisselkoersen, zoals onlangs in Japan, met een eigen munt – de yen – en een staatsschuld van ruim 260% van het bbp, is gebeurd.
MMT is ontwikkeld en wordt gepusht door Amerikaanse economen. Zij focussen volledig op de economische situatie van de VS, die een relatief gesloten economie heeft en zich in de unieke positie bevindt dat de dollar de wereldreservemunt is. Sinds dit geldsysteem in 1944 werd ingevoerd heeft het voor de VS een oneerlijk economisch voordeel opgeleverd. Maar de barsten in dit geldsysteem worden steeds groter. De staatsschuld bedraagt thans ruim $ 34.000 miljard, ruim $ 100.000 per inwoner of bijna $ 200.000 per werkende en 122% van het bbp. Al drie jaar is de inflatie hoger dan verantwoord. Experts verwachten dat deze schuldenberg spoedig zal leiden tot de ineenstorting van het financiële dollarstelsel, waarin de EU-lidstaten meegesleurd zullen worden. De invoering van MMT in de VS kan daarom gezien worden als een van de laatste stuiptrekkingen van het dollarstelsel.
MMT is niet alleen toegespitst op de VS maar vertoont ook zoveel mankementen dat zij geen algemene geldigheid bezit. Daarom is het raadzaam om wantrouwend te zijn wanneer Nederlandse of EU-politici MMT aanprijzen als een wondermiddel om overheidstekorten te financieren met als lokaas volledige werkgelegenheid. De meeste EU-lidstaten hebben een open economie en financieren hun tekorten deels met leningen bij buitenlandse partijen, waardoor MMT voor Europa jongleren is met vuurballen die een fikse brand kunnen ontsteken in de financiële positie van burgers en bedrijfsleven. De in 2021 uitgebrachte Nederlandse vertaling van Keltons Mythe is een voorbode dat MMT weldra het financiële overheidsbeleid mede gaat bepalen. Dergelijk beleid stort Nederland verder in verval.
Einde serie
Aanvulling deel (3)
In de laatste paragraaf van deel 3 staat dat: ‘…het vermogen in de pensioenpotten het feitelijke eigendom is van de deelnemers’. Omdat het vermogen gestald is bij een derde partij is de premiebetaler eigenlijk schuldeiser van de pensioenfondsen, een situatie die voortvloeit uit een verbintenis die via de werkgever is aangegaan. Juristen spreken daarom niet over eigendom maar over vorderingsrecht.
– einde artikel –
Je las een Premium artikel uit Gezond Verstand
Volg ons op social media
Kijk en beluister Gezond Verstand via
Gerelateerde berichten
