Taalverloedering als rookgordijn voor de werkelijkheid

Mensen kunnen elkaar nooit volledig begrijpen. Verdraaiing en generalisering zijn aan de orde van de dag. Heel precies praten is best moeilijk. Op zijn minst zou het heel veel tijd in beslag nemen. De tegenhanger van precies praten is bewust vaag praten. Dit is overigens ook een bestanddeel van hypnose. Neem bijvoorbeeld alle bijvoeglijke naamwoorden, bijwoorden en werkwoorden. Deze lijken specifiek, maar zijn dat niet. De invulling of betekenis daarvan is in de regel subjectief. Hoe is extreem anders dan radicaal? Opeenstapeling van woorden maakt het nog erger. Stel dat de term rechts al een negatieve connotatie heeft. In dat geval wordt het versterkt door het etiket extreem of radicaal. Wat het erger maakt, is dat het etiket niet meer valt te ontkennen. Met de ontkenning “ik ben helemaal niet radicaal rechts” wordt het bijvoeglijk naamwoord ‘radicaal’ ontkend, maar het etiket ‘rechts’ blijft van kracht.

Het volgende voorbeeld laat zien dat het slim plakken van etiketten discussie onmogelijk maakt. Zowel PVV als FvD heten tegenwoordig radicaal-rechts te zijn, terwijl ze zo goed als niets met elkaar gemeen hebben. FvD kan vanuit de conservatieve grondslag inderdaad rechts genoemd worden, terwijl ze ook meer progressieve standpunten heeft, zoals meer directe invloed van de burger middels referenda. Met een beetje fantasie kan de PVV ook worden vergeleken met de SP, maar dan met een anti-islamstandpunt. Door het gegeven etiket wordt de zaak sterk vereenvoudigd voorgesteld, met als gevolg dat alles op één hoop wordt gegooid: FvD=PVV=Rechts=Slecht. Een inhoudelijke uitwisseling van standpunten is dan niet meer nodig. Zeker niet als dit continu op radio en tv wordt herhaald. Een minder schadelijke tegenhanger is de zogenaamde ‘linkse hobby’. Wanneer we links ontkennen, blijft er een politicus met een hobby over. Wellicht onprofessioneel, maar daarmee nog niet slecht. En daar zit hem de crux. We lijken elkaar – met op zijn tijd een beetje humor – inhoudelijk te bestrijden. Maar het zou ook kunnen dat we bezig zijn om op grote schaal het Amerikaanse mccarthyisme van de jaren vijftig uit te rollen.

Het gebruik van de McCarthy-techniek lijkt inderdaad gemeengoed te zijn geworden. De Tweede Kamer lijkt vaker op een evenement van de lokale debatclub, dan op een plaats waar inhoudelijke standpunten worden uitgewisseld en gewogen. Wellicht is elkaar vliegen afvangen (“Dat zijn uw feiten!”) inherent aan politiek, maar er is meer aan de hand. Zo neemt het aantal communicatiemedewerkers bij de rijksoverheid stelselmatig toe met ongeveer 5% per jaar, met thans ongeveer duizend openstaande vacatures.

Een enkele blik op de herkomst van het verzinsel over de menselijke uitstoot van CO₂ als klimaatbederver (waarover helemaal geen wetenschappelijke consensus bestaat) is genoeg om het naar het rijk der fabelen te kunnen verwijzen. Inmiddels is uit hoorzittingen duidelijk geworden dat de Amerikaanse overheid ondanks een eerder afgekondigd moratorium, middels een omweg het gain-of-function-onderzoek – dus het ombouwen van een pathogeen tot een biowapen – heeft voortgezet.

Het is te begrijpen dat de NCTV zich daar niet aan stoort, want dat op onvaste juridische basis opererende instituut bestaat om de mondiale machtsgreep te helpen realiseren. In het meest recente jaarrapport spreekt deze geëtiketteerde ‘terreurbestrijder’ over “naar schatting ten minste enkele tienduizenden ‘soevereinen’” – een nieuw etiket, dus. Daarmee worden burgers bedoeld die het gezag van de overheid niet erkennen en tot opruiing of geweld in staat zouden zijn. Zij hangen het zogeheten ‘kwaadaardige-elitecomplot’ aan. Vorig jaar meldde het rapport nog maar enkele duizenden van deze ‘gevaarlijke’ burgers. Het gaat om een ‘anit-institutionele’ – nieuw etiket – beweging, die eerst de coronacrisis als complot bestempelde, en nu complotten vermoedt achter het beleid tegen klimaatverandering, de oorlogen in Oekraïne en Gaza en de stikstofdiscussie.

De termen ‘links’ en ‘rechts’ in de politiek hadden ooit voor de meeste mensen een vrij duidelijke betekenis. Die betekenis is intussen met betrekking tot politieke houding en handelen veelal precies omgekeerd. Bij de etiketten die nu worden gehanteerd is de eerdere betekenis echter nog in sommige achterhoofden blijven hangen, en daarmee ook de persoonlijke bijbetekenis van goed en wenselijk, of het tegenovergestelde. Dit heeft een grote vaagheid in discussies teweeggebracht. Het is een stuk moeilijker geworden om met elkaar over de werkelijkheid te spreken, vooral nu vanwege de ontwikkelingen van de afgelopen vier jaar die werkelijkheid zoveel controverses onder onze medeburgers heeft opgeleverd. Het moedwillig opvoeren van het gebruik van etiketten die hun vaste betekenissen zijn kwijtgeraakt, samen met verzonnen onzinnige etiketten gebezigd door instituties als de NCTV of personen als Ursula von der Leyen, heeft in brede kring onder onze landgenoten een nuttige en verhelderende conversatie over de werkelijkheid geheel onmogelijk gemaakt.

Wat vertel ik mijn medemens?

1. Personen en partijen krijgen steeds vagere etiketten opgeplakt om ze in een kwaad daglicht te stellen, of om inhoudelijke discussie onmogelijk te maken.
2. Overheden maken zeer doordacht gebruik van taal als manipulatiemiddel.