Het is nooit altijd zo geweest

Neem de recente vergadering van de G7 in Italië. De cynicus wordt door zijn wereldbeeld verleid om te zeggen: één pot nat! vaak genoeg gezien: een stel regeringsleiders met een overdreven inbeelding van eigen kwaliteit en kunnen, die op allesbehalve verstandige wijze over problemen praten en op een verkeerde aanpak aansturen. Op zichzelf was dat zeker waar, maar wat we op de 2024-topconferentie zagen, was toch iets dat alles bij elkaar nooit eerder was vertoond. De veronderstelde centrale figuur in het mondiale gebeuren heeft al zoveel van zijn geestelijke vermogens verloren dat hij zich kuierend van het gezelschap had verwijderd en door de Italiaanse premier Giorgia Meloni moest worden teruggehaald voor de groepsfoto. Twee regeringsleiders hadden net verkiezingen verloren, en één gaat met verkiezingen volgende maand een voorlopig einde van zijn partij tegemoet. Twee veronderstelde topleiders waren ongekozen eurocraten, en geen van het stel gaat naar bed met de geruststellende gedachte te kunnen rekenen op het vertrouwen en de steun van zijn of haar bevolking.

Deze miserabele persoonlijke situaties zijn nog niks, nog maar een klein begin van hetgeen waarmee ze afwijken van wat we uit het verleden kennen. Om maar meteen het ultieme te noemen, ze zijn – waarschijnlijk onbewust – hard bezig met een zelfmoordpoging. Dat blijkt uit veel, maar om één punt te noemen: hun defensieministers hebben in NAVO-verband afgesproken om F-16-gevechtsvliegtuigen aan Oekraïne te leveren, zodat de belofte aan de Oekraïense president Zelenski – die in zijn groene sweatshirt ook bij de summit mocht zijn – dat het Westen nog alles wat nodig is zal doen om de oorlog tegen Rusland te winnen, meer was dan alleen een gebakken-luchtproductie. In hetzelfde verband beloofde het stel veronderstelde leiders om $ 50 miljard bij elkaar te brengen als geschenk aan Oekraïne. (Voor de goede orde: tot dusver brachten de aan Oekraïne geschonken miljarden een groei van voornamelijk miljardairs op, onder de topgelederen van wat algemeen wordt beschouwd als het “meest corrupte land ter wereld”).

De openbare algemene berichtgeving van nu is ook iets heel anders dan wat de ouderen onder ons zich zullen herinneren. Wat ik vanochtend in de NRC las, toen ik aan deze introductie begon, was een tot in details uitgewerkt rapport met veel overzichtstekeningen van hoe die F-16’s bij het stap voor stap opbouwen van een gepland tegenoffensief volgend jaar, de bewegingsvrijheid voor de Oekraïense strijdkrachten zullen helpen vergroten. Dit rapport hield geen rekening met logische verwachtingen dat die Oekraïense proxy-oorlog dan allang is afgelopen.

Ik heb in de vorige eeuw met veel genoegen verslag gedaan van opstanden, revoluties, staatsgrepen en een oorlog in Oost-Azië, waarbij ik alles kon schrijven wat ik wilde schrijven, en ik kan u verzekeren dat dit op geen enkele manier lijkt op de situatie waarin de schrijvers van genoemd artikel zich moeten houden aan het officiële verhaal – vaak een ‘voorgeschreven werkelijkheid’ – om hun functie te kunnen behouden. Ware dat niet zo, dan zouden zij kunnen zijn ingegaan op wat de Russische president Poetin de laatste weken in onverbloemde bewoordingen heeft laten weten. De F-16’s zijn onder meer bedoeld om kernbommen af te werpen, en als ze tegen Rusland worden ingezet vanuit Roemenië of Polen, of met een Nederlandse bemanning, dan, zo heeft de Russische president te kennen gegeven, moeten die landen gaan rekenen op wat hij noemt een symmetrische (dus gelijkwaardige) tegenactie’.

Of Poetins waarschuwing in alle volledigheid is doorgedrongen tot het G7-groepje, samen met het besef van het superieure Russische militaire vermogen dat twee jaar vooruitloopt op de Amerikaanse rakettechnologie, is niet waarschijnlijk. Als de expert-adviseurs van het groepje meer weten dan wat men in Nederland van de NRC, Volkskrant en Trouw kan leren, en de rest van de wereld opgedist krijgt wat in de Financial Times en de New York Times staat, dan laten zij het niet naar buiten toe weten. Waarschijnlijk weten de topgelederen van het Pentagon heel veel meer, maar dat wil niet zeggen dat het genoeg is om de doorgaans onnozele en naïeve politieke kopstukken van het thans in een soort van politieke ontbinding verkerende VS, dat sinds 1945 de leiding van het Westen heeft gehad, te weerhouden van uiterst rampzalige keuzes.

De wereld van nu is weer in tweeën gedeeld, net als tijdens de Koude Oorlog in de twintigste eeuw. Maar dat nu lijkt in de verste verte niet op het toen. Toen konden JF Kennedy en Chroesjtsjov een fatale militaire botsing beletten omdat ze met elkaar konden praten. Nu zei Poetin op 14 juni in een van zijn belangrijkste recente toespraken dat terwijl het westerse invloedsysteem niet meer werkt, de “westerse landen, die niet zozeer overtuigd zijn van hun gelijk als wel van hun macht en hun vermogen om de rest van de wereld iets op te leggen, andere meningen gewoonweg negeren (…) Onze pogingen om onze gesprekspartners bij zinnen te brengen zijn onbeantwoord gebleven.” Nog een verschil tussen 1962 en nu is dat het militaire vermogen waarop Kennedy en Chroesjtsjov dachten te kunnen vertrouwen, werd geschat min of meer evenredig te zijn. Nu is al bewezen dat het Amerikaanse verdedigingsschild niet tegen de Russische hypersonische raketten is opgewassen, en dat Washington dus ook geen middelen heeft om de bescherming van haar Europese vazallen te garanderen.

Wat past in het wereldbeeld van de het-was-altijd-al-zo-adepten is wat we tegenkomen in commentaar van veel westerse denktanks (voor zover die de tweedeling van de wereld al hebben geregistreerd) over het ontstaan van hernieuwde machtsblokken die het met militair geweld op elkaar gemunt zouden hebben, mocht het tot een crisis komen. Deze analisten hebben niet begrepen waar het om te doen is met de BRICS, de Shanghai Corporation Organisation, en de East Asia Economic Union. Die drie zijn kruiselings met elkaar verbonden. Dit geopolitieke arrangement kent geen machtsblokken en laat de unipolaire wereld achter zich; het heeft geen aanvoerder die andere landen een ‘rules based order’ oplegt.