Het voortgaande verval van Nederland (4)

De degrowth-theorie is gefundeerd op een andere, uit de duim gezogen theorie die veronderstelt dat klimaatverandering geheel te wijten is aan menselijke uitstoot van immense hoeveelheden CO₂. Als die uitstoot niet razendsnel tot nul daalt zullen binnen een tijdsbestek van drie tot vier generaties ecologische rampen van ongekende proporties plaatsvinden met vernietiging van mensheid en planeet als eindresultaat. Op dit drijfzandfundament hebben degrowth-theoretici een remedie ontwikkeld die eruit bestaat dat het Mondiale Noorden verbruik van energie en grondstoffen drastisch moet verminderen en vanuit rechtvaardigheidsoverwegingen een groot deel van z’n welvaart moet overhevelen naar ontwikkelingslanden – het ‘Mondiale Zuiden’.

Groeiende aanhang
Hoewel gebaseerd op een frauduleuze klimaattheorie neemt het aantal degrowth-aanhangers gestaag toe, onder zowel het grote publiek als politici. Voor velen heeft de degrowth-ideologie klaarblijkelijk aantrekkelijke kanten. Het zou daarom een onterechte onderbuikreactie zijn om, na oppervlakkige kennisname, degrowth smalend af te serveren als een rariteit ontsproten aan ziekelijke geesten. Veel mensen zijn ervan overtuigd dat de vrijemarkteconomie, zoals die zich na de Tweede Wereldoorlog heeft ontwikkeld, heeft geleid tot een overtrokken materialistische leefstijl met verkwisting van energie en grondstoffen. Een bombardement van indringende reclameboodschappen wekt behoeften op naar spullen en diensten, die niet of nauwelijks bijdragen aan het welzijn. Dat heeft geleid tot veel spullen, die amper gebruikt in de vuilcontainer belanden, en pleziertjes, maar ook tot veel onbehagen.

Een soortgelijk fatalisme heerste ruim vijftig jaar geleden na publicatie van het rapport Grenzen aan de Groei, gepubliceerd in 1972, waarin onheilspellende toekomstscenario’s over aarde en mensheid werden geschetst. Het alarmerende rapport, opgesteld door een particuliere stichting – de Club van Rome – betoogde, gebaseerd op computermodellen, de onmogelijkheid om steeds meer te produceren en consumeren en de wereldbevolking te laten groeien, wegens de eindigheid van energiebronnen, grondstoffen, en de capaciteit van de aarde om voedsel te produceren. Velen besloten destijds af te zien van nageslacht. Degrowth bouwt voort op Grenzen aan de Groei.

Politici volgen theoretici
De degrowth-theorie is ontwikkeld door een groep academici van wie antropoloog-econoom Jason Hickel (1982), hoogleraar aan het Instituut voor Milieuwetenschappen en Technologie van de Autonome Universiteit van Barcelona, een van de bekendste is. Hij schreef het in 2020 uitgebrachte boek: Minder is meer – Hoe degrowth de wereld zal redden, en is als programmabijdrager verbonden aan het World Economic Forum. Een ander boegbeeld is academicus Kate Raworth, econoom en schrijfster van Doughnut Economics. Haar donutmodel beschrijft hoe vrijemarkteconomieën van rijke landen de aarde onnodig zwaar belasten, maar daarentegen het welzijn van de bevolking niet bevorderen. Zij pleit er daarom voor het gebruik van energie en grondstoffen substantieel te verlagen.

De degrowth-theorie heeft inmiddels grote interesse bij politici gewekt. Zo heeft Hickel voorjaar 2023 een hoorzitting gehad met de Tweede Kamercommissie voor Economische Zaken en Klimaat, de eerste keer dat Kamerleden een degrowth-theoreticus uitnodigden. Het initiatief kwam van GroenLinks, en alle coalitiepartijen stuurden een afvaardiging. In deze periode was hij ook de centrale spreker op een speciale degrowth-conferentie georganiseerd door het Wetenschappelijk Bureau GroenLinks. Hickel hield een lezing tijdens de plenaire openingssessie van de conferentie Beyond Growth gehouden in het Europees Parlement in Brussel van 15-17 mei 2023, waarin hij Denemarken en Nederland prees als koplopers in de strijd tegen opwarming van de aarde. Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, poneerde tijdens deze conferentie: “Een groeimodel dat gebaseerd is op fossiele brandstoffen is simpelweg achterhaald”, een stelling die met applaus en gejuich werd begroet.

De degrowth-theoretici verfoeien de aan ‘fetisjisme grenzende’ focus van politici op groei van het bruto binnenlands product (bbp) als maatstaf voor welvaart en welzijn. Dat het bbp, dat in alle statistieken van overheden, IMF en andere instituten, als leidend economisch kengetal wordt gehanteerd, een misleidende indicator is om het welzijn en de levensstandaard van burgers uit te drukken, is uitgebreid aan de orde gekomen in Gezond Verstand #84. Maar het uitspreken van een banvloek over het bbp is helemaal niet nodig om de degrowth-theorie te staven. Het lijkt meer een argument om politici te bewegen hun traditionele kijk op economische groei 180 graden te kantelen – van groeien naar ontgroeien.