Bekostiging van de uitdijende overheid

Onlangs verschenen twee rapporten die zicht geven op de stand van de welvaart in Nederland: het jaarverslag 2023 van De Nederlandse Bank (DNB) en het eindverslag van informateur Putters, beide gepubliceerd op 14 maart. De teneur van het DNB-rapport is dat het goed gaat met de economie: er is volop werkgelegenheid, de overheidsfinanciën zien er florissant uit en lonen stijgen. Op macroniveau gaat het schijnbaar voortreffelijk met het vaderland. Putters’ eindverslag schetst hoe Nederlanders zich voelen en toont een tegenovergesteld panorama. Er is veel onbehagen alsmede veel wantrouwen jegens de overheid. Burgers gaan gebukt onder haar bemoei- en regelzucht en hebben kopzorgen over de dure gevolgen van de energietransitie.

Bij de constatering van DNB dat de werkloosheid gering is, vallen twee vetgedrukte, rode kanttekeningen te plaatsen. Het aantal banen groeit vooral bij de overheid – de quartaire sector. Daarnaast werkt een groot deel van de beroepsbevolking in deeltijd, in 2023 bijna de helft. De constateringen van DNB vloeien voort uit macro-economische cijfers, zoals het bruto binnenlands product (bbp), die een abstracte werkelijkheid weerspiegelen. Als we niet vanuit een vliegtuigraampje op tien kilometer hoogte naar de werkelijkheid kijken maar met beide benen op de grond blijven, zien we een compleet ander economisch landschap. Dan zien we hoe de primaire sector – landbouw, visserij en winning van aardgas – razendsnel wordt afgebroken en hoe de maakindustrie – de secundaire sector – het land wordt uitgejaagd door hoge CO₂-heffingen en regelgeving die handenvol geld kost. De omzet van de Nederlandse industrie daalde vorig jaar met bijna 6%. Wanneer de productieve economische sectoren zo stiefmoederlijk worden behandeld, dringt zich de vraag op hoe de overheid aan inkomsten komt om de toevloed van personeel te bekostigen.

Hogere tarieven, lagere opbrengsten
De meest voor de hand liggende manier is verhoging van belastingen, premies en andere heffingen voor zowel bedrijven als burgers. Dat kan tot op zekere hoogte, zoals de laffercurve, genoemd naar de Amerikaanse econoom Arthur Laffer, aantoont. Verhoging zal eerst leiden tot verhoogde belastinginkomsten, maar men kan daarmee niet onbeperkt doorgaan. Wanneer de belastingtarieven jaar op jaar stijgen komt er een omslagpunt waarop de inkomsten dalen. De verklaring is eenvoudig. Wanneer niet de werkende zelf voldoende profiteert van de vruchten van zijn of haar arbeid maar een derde – de overheid bijvoorbeeld – dan verdwijnt de lust tot werken.

Onroerend goed is ideaal voor de fiscus: het is immobiel en laat zich niet in een oude sok stoppen zoals contant geld of goud. Het eigen huis wordt thans niet tot het vermogen gerekend, zoals spaargeld, beleggingen of een tweede huis, maar heeft een aparte status, waardoor er slechts twee relatief bescheiden belastingen over geheven worden: het huurwaardeforfait dat bij het inkomen wordt opgeteld en belasting over de WOZ-waarde, terwijl de hypotheekrente kan worden afgetrokken van het inkomen. Veel politici en ook de DNB-president, Klaas Knot, zijn er sterk voorstander van om het eigen huis als normaal vermogen te beschouwen en even zwaar te belasten als beleggingen. Uiteraard zal realisatie hiervan tot substantieel hogere lasten leiden voor huiseigenaren.

Een barbaarse manier die dicht tegen de grens van misbruik van staatsmacht aanligt en daarmee automatisch schending van de rechtsstaat betekent, is het confisqueren van goederen en vermogen, zowel van bedrijven als burgers. Dit grove middel zal niet snel ingezet worden om huizen te onteigenen of de spaartegoeden van in totaal ruim € 460 miljard op te eisen. Maar denkbeeldig is dat zeker niet. De EU heeft immers al activa bevroren die Russen in EU-landen gestald hadden na de inval in Oekraïne, in totaal ca. $ 300 miljard. Nederlandse politici werpen een begerig oog op deze hermetisch afgesloten tegoeden. Zij nemen onomwonden het woord ‘confisqueren’ in de mond teneinde van het in beslag genomen geld wapens voor Oekraïne te kopen en, na de veronderstelde Russische nederlaag, de wederopbouw van dat land te bekostigen. Dit alles in het kielzog van soortgelijke uitspraken van de Amerikaanse president Biden alsmede de hoge vertegenwoordiger voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid van de EU, Josep Borrell. Confisqueren van eigendommen van burgers wordt daarmee gaandeweg een geoorloofde handelswijze. Nu de samenleving in het schootsveld van confiscatie ligt, belet niets de overheid om dit instrument, hoewel het gaat om pure diefstal, om niet te zeggen banditisme, in te zetten tegen de eigen bevolking om uit de hand lopende uitgaven te financieren.

Een andere oplossing is om meer geld uit te geven dan er binnenkomt door op de pof te leven. Over schulden moet rente worden betaald en uiteindelijk moet de hoofdsom worden afgelost. Dit is de rekening doorschuiven naar de toekomst en dat heeft al veel huishoudens tot de bedelstaf bij de schuldhulpverlening gebracht. Volgens een moderne geldtheorie zijn schulden echter geen enkel probleem voor de staat omdat die nooit failliet kan gaan. Dat is een valse onderbouwing voor smijten met geld door de overheid, want uiteindelijk wordt de rekening altijd neergelegd bij burgers en bedrijven.

Een gezonde economie is gebaseerd op een goed evenwicht tussen de productieve sectoren en de quartaire overheidssector. Die balans raakt geleidelijk aan volledig zoek. De quartaire sector dijt alsmaar uit terwijl de productieve sectoren slinken. Wanneer het aantal mensen dat hun inkomen verkrijgt uit door de overheid gecreëerde banen, jaar op jaar stijgt terwijl de omzet van de sectoren die voor die inkomens zorgdragen voortdurend slinkt, komen we terecht in een tijdperk waarin een transitie plaatsvindt van welvaart naar armoede. Dat proces van onttakeling is al vele jaren gaande en begint nu voor veel burgers behoorlijk te knellen. De overheid plukt steeds meer de vruchten van hun arbeid, legt hen steeds meer beperkingen en verplichtingen op en houdt daar streng toezicht op met een uit zijn voegen groeiend ambtenarenapparaat.

Het derde artikel in deze serie behandelt hoe de overheid pensioenfondsen steeds meer beschouwt als de Hoorn des overvloeds waaruit zij vrijelijk putten kan. Het vierde artikel gaat in op de ideologische onderbouwing van het verval en de moderne geldtheorie die de geldsmijterij van de overheid met onterechte argumenten staaft.

Wordt vervolgd

• Het aantal banen groeit hard bij de overheid en voor bekostiging hiervan staan o.a. zzp’ers en huizenbezitters in het vizier.
• De balans tussen de productieve sectoren en de quartaire overheidssector raakt zoek.