Financiering van de technocratische staat loopt groot gevaar

In het Westen is de heersende waarheid nog altijd dat na de val van de Sovjet-Unie in 1991 het kapitalisme het heeft gewonnen van het communisme. Dit is echter een fabel, die het zicht ontneemt op de groei van iets dat niet makkelijk met een ondubbelzinnige term kan worden aangeduid. Het gaat om een soort fusie tussen de belangen van een overheid en geprivilegieerde business. Een symbiose tussen staat en ondernemerselite. Het doet denken aan het Italiaanse en het Japanse fascisme. Wat heeft gewonnen is de mildere vorm van socialisme (sociaaldemocratie of neoliberalisme), waarin overheden en het bankwezen verregaand met elkaar vervlochten zijn geraakt. Het is een Amerikaanse symbiose van markt en staat, die nadien alleen maar inniger is geworden. Deze symbiose kan niet worden gekenschetst als kapitalisme, omdat de risico’s die banken en andere financiële instellingen nemen expliciet en impliciet worden gegarandeerd door overheden. Er is sprake van geprivatiseerde winst en gesocialiseerd verlies.

De vervlechting van het monetaire en financiële systeem en de symbiotische staat is complex, waardoor de gevolgen ervan niet worden gezien, of verkeerd worden ingeschat. Want hoewel we sinds de kredietcrisis van 2008 bekend zijn geraakt met de uitspraak ‘geprivatiseerde winst en gesocialiseerd verlies’ gaat het veel verder dan dat. Sinds eind jaren tachtig vormt de staatslening de kern van het bankwezen en de mondiale financiële sector. Omdat staatsleningen een risicoweging hebben van 0% en leningen aan consumenten en bedrijven 100%, is het voor banken veel interessanter om staatsleningen te kopen en te gebruiken als onderpand voor investeringen en speculatie dan krediet te verlenen aan de reële economie. Dit impliceert de facto dat technocraten beter weten wat ze moeten doen met krediet – waarvoor ze bovendien niet persoonlijk verantwoordelijk zijn – dan kleine bedrijven en ondernemers. Op deze manier is het mondiale geldsysteem een instrument geworden om de symbiotische staat in het zadel te houden en de rest van de wereld onder de duim. Voeg daar de sinds de kredietcrisis opgetuigde opkoopprogramma’s van staatsleningen door centrale banken aan toe en het financieringsmechanisme van een ondoorzichtige technocratische autocratie wordt duidelijk.

De vervlechting van de symbiotische staat en het geldsysteem heeft geleid tot een oneindige stroom geld, waar vrijelijk over kan worden beschikt. Het heeft geleid tot een publiek-private bestuursstructuur – die kan worden gekenschetst als corporatistisch of fascistisch – maar ook tot een paternalistische bestuurlijke mentaliteit die geneigd is tot totalitair denken. Omdat de Amerikaanse dollar de reservevaluta is en de Amerikaanse staatslening het anker voor de mondiale financiële sector, is de VS leidend bij het opleggen van de gewenste publieke waarheid in het Westen en het coöpteren en controleren van het leiderschap van andere landen, om de neokoloniale toegang tot natuurlijke en menselijke hulpbronnen te kunnen behouden. Het heeft in het Westen geleid tot een obscene concentratie van rijkdom, omdat het belang van voornamelijk westerse oligarchen wordt gediend. Het heeft ook geleid tot een enorme machts- en welvaartskloof tussen westerse landen en opkomende landen, omdat die laatsten niet kunnen beschikken over de onuitputtelijke financieringsbron. Westerse instellingen als Bretton Woods, het IMF en de Wereldbank waren aanvankelijk bedoeld om opkomende landen leningen te verstrekken onder gunstige voorwaarden. Maar ook deze instellingen zijn getransformeerd om die landen juist onder de duim te kunnen houden. Structurele aanpassingsvoorwaarden worden ingezet om te voorkomen dat ze hun eigen industrieën en infrastructuur kunnen laten groeien om veerkrachtig en welvarend te worden.

China moedigt andere landen juist aan om hun eigen industrieën te ontwikkelen om zo een levensvatbare handelspartner te worden. China heeft grote publieke banken (niet voor particulier gewin) die echt investeren in binnenlandse infrastructuurverbeteringen en industrieën, in tegenstelling tot het Westen, dat inmiddels verregaand is gede-industrialiseerd. China hanteert een heel andere buitenlandpolitiek; het moedigt in tegenstelling tot het Westen juist eigen soevereiniteit aan. Het is dan ook niet vreemd dat opkomende landen tegen het Westen in opstand komen. Dat proces is in 2013 al sluipenderwijs begonnen. Vanaf dat jaar zijn buitenlandse centrale banken namelijk nagenoeg gestopt met het kopen van Amerikaanse staatsleningen met door handel verdiende dollars. Officieus is toen dus al de ondersteuning van de waarde en het gebruik van de dollar gestopt.

Als primaire handelsvaluta begint de dollar langzaamaan te verdwijnen en de Euraziatische partners bouwen aan een nieuwe internationale handelsvaluta, gebaseerd op grondstoffen en productiecapaciteit. De de-dollarisatie die we zien, is tot nu toe echter voornamelijk een symptoom van de afnemende macht van de VS, geen teken van kracht en initiatief van de rest van de wereld. De dollar regeert dan ook nog steeds in de private sector.