Tjeu Lemmens
e noodzaak voor deze herziening is onderbouwd met argumenten, waarvan velen intuïtief aanvoelen dat ze rammelen, maar wat er precies knarst en wringt blijft schimmig. Laten we daarom de voornaamste argumenten onder de loep nemen, te beginnen met de stelling dat het huidige pensioenstelsel niet meer van deze tijd zou zijn omdat we niet meer in een tijdsgewricht leven waarin vrijwel alle werknemers hun hele leven bij dezelfde werkgever vertoeven. Ook wordt gesteld dat het stelsel door de vergrijzing onhoudbaar is, maar dat is onzin, want de pensioengerechtigde leeftijd stijgt mee met de levensverwachting en zal over tien jaar op 70 jaar liggen, aldus de vooruitzichten. De genoemde demografische ontwikkelingen hebben onweerlegbaar plaatsgevonden, maar zij kunnen in het huidige stelsel heel goed ondervangen worden, onder andere door het flexibiliseren van het overhevelen van pensioenrechten van het ene fonds naar het andere.
De belofte dat het pensioen elk jaar geïndexeerd zal worden met minimaal de inflatie, is al sinds bijna twee decennia een loze belofte gebleken. Deze belofte is in werkelijkheid nooit gedaan, hoewel pensioenfondsen die suggestie wel hebben gewekt in tijden van hoogconjunctuur. Niet door het verbreken van een belofte zijn verhogingen getraineerd, maar door het hanteren van een rekenrente die afgeleid is van de rentetarieven van de Europese Centrale Bank (ECB). De rekenrente bepaalt of een fonds aan alle toekomstige verplichtingen kan voldoen en is samengebald in één allesomvattend kengetal, de dekkingsgraad. Doordat de ECB-rente vele jaren op rij daalde, zelfs tot onder het nulpunt, was verhoging onmogelijk ondanks sterke groei van pensioenvermogens; een discrepantie die critici jarenlang aan de kaak hebben gesteld. Nu is het een oneigenlijk argument voor een rigoureuze stelselherziening. Daarnaast leidt dit construct tot merkwaardige uitkomsten. Zo hebben sommige pensioenfondsen per januari 2023 uitkeringen met dubbelcijferige percentages verhoogd, ondanks povere beleggingsresultaten in 2022. Dit omdat de ECB de rente, thans 4%, in rap tempo verhoogde, waardoor de dekkingsgraad steeg.
Thans stort elke deelnemer de premie in een collectief spaarvarken en bouwt aanspraken op. Hiervan wordt een uitkering berekend die afhankelijk is van de ingelegde premie, het aantal jaren dat is ingelegd, het totale pensioenvermogen en de dekkingsgraad. Het stelsel is gebaseerd op het solidariteitsbeginsel. Jongeren zijn solidair met ouderen, werkenden met de nabestaanden van gestorven collega’s, etc. Dat een dergelijk stelsel complex is en onvolkomenheden heeft in een tijdsgewricht waarin individualisme torenhoog uitstijgt boven medemenselijkheid, is helder.
De individualistische levenshouding is nu gecodificeerd in een wet, waarbij elke deelnemer voor zichzelf een spaarvarkentje vult met waardepapieren en zelf mag beslissen welke categorie beleggingen de voorkeur heeft. Deze keuzevrijheid, zoals het wordt gepresenteerd, geldt wanneer het pensioenfonds de flexibele premieovereenkomst hanteert, waarbij de deelnemer hoge beleggingsrisico’s loopt met als mogelijke bonus een hoger pensioen. Daartegenover staat de solidaire premieovereenkomst, waarbij het fonds alle premies in één pot stopt waardoor alle deelnemers hetzelfde risico lopen. Dit is nagenoeg een kopie van het huidige stelsel; een grondige herziening is daarvoor overbodig. Het doet vermoeden dat deze keuzemogelijkheid ingebed is als doekje voor het bloeden: je hoeft niet risicovol te beleggen. Het valt echter te verwachten dat de meeste fondsen zullen kiezen voor het flexibele stelsel, waardoor het pensioen op en neer jojoot met de sentimenten op de beurs. Daarmee worden de huidige langgolvige fluctuaties verruild voor kortgolvige fluctuaties, die soms heftig kunnen zijn.
Ook in het herziene stelsel zijn werknemers verplicht hun inkomen deels te storten in het fonds waarbij hun werkgever is aangesloten. De eerdergenoemde keuzevrijheid is daarmee een afleidingsmanoeuvre. Daarnaast worden ZZP’ers gestimuleerd – via belastingvoordelen – om pensioenpremies te storten. Leidt deze financiële prikkel niet tot het gewenste resultaat, dan volgt voor hen een pensioenplicht. Lukt het niet goedschiks, dan maar kwaadschiks.
De beleggingsstrategie van het pensioenfonds bepaalt de categorieën beleggingen waaruit men in de flexibele premieovereenkomst kan kiezen. En daar begint de schoen behoorlijk te knellen. Want de Nederlandse pensioenfondsen hebben zich gecommitteerd aan de 17 Sustainable Development Goals (SDG’s: duurzame ontwikkelingsdoelen) van de Verenigde Naties, waarvoor zij recent hun beleggingsbeleid volledig hebben omgegooid. Niet het financieel renderen van beleggingen is uitgangspunt, maar of de bedrijfsvoering deugt volgens de SDG’s. Op termijn zullen zij hun beleggingen in CO2-uitstotende en vervuilende bedrijven volledig afbouwen en alleen nog investeren in ondernemingen die de SDG’s toepassen in hun bedrijfsvoering. Daarmee is het oeroude principe dat beleggingen moeten renderen ten bate van de deelnemers ingeruild voor ideële drijfveren, gebaseerd op een sprookjesachtig beeld van de toekomst.
De SDG’s zijn zo abstract geformuleerd dat je bij lezing instemmend knikt, want ze lijken te komen uit de edelmoedige inborst van mensen die begaan zijn met het lot van people and planet en die van de aarde een betere plek willen maken, een plek zonder armoede, milieuvervuiling en klimaatverandering en met respect voor mensenrechten overal ter wereld.
In dit nummer onder meer:
Gemiste kansen voor verzet
Cognitieve oorlogsvoering
Plegen Maxima en kabinet landverraad?
De schadelijke pensioenwet
Geschiedenis van het coronavirus
Om deze SDG’s werkbaar te maken, moeten zij worden vertaald naar meetbare en controleerbare subdoelen, de ESG’s (Environmental, Social & Governance) genaamd. De EU gaat met ingang van 2024 bedrijven verplichten om de gevolgen van hun bedrijfsvoering op mens en milieu te rapporteren volgens ESG normen. Om te bepalen of een bedrijf de ESG’s voldoende omarmt, moet het zich laten keuren. Voor het bemachtigen van een keurmerk zijn adviesbureaus nodig, die handenvol geld kosten. Dit gaat ten koste van het rendement, zal leiden tot prijsverhogingen, of allebei.
Nederlandse pensioenfondsen profileren zich als planeetredders door bestuurders te dwingen hun onderneming te exploiteren volgens ESG-normen. Zo heeft ABP, een van de grootste pensioenfondsen ter wereld, beleggingen in producenten van steenkool, aardolie en aardgas afgestoten in ruil voor investeringen in ‘duurzame energie, schone mobiliteit en energieopslag’ om klimaatverandering zoveel mogelijk te voorkomen. Dit door het bouwen van grote windmolenparken op de Noordzee ruimhartig te financieren. De Noordzee is een groot natuurgebied met een rijk onderwaterleven en met grote zwermen vogels in de lucht. Door het grootschalig plaatsen van windturbines wordt deze zee een industriegebied, dat de natuur zowel onder water als in de lucht ernstig aantast.
Voor een andere favoriete belegging – opslag van elektrische energie – zijn batterijen nodig. Hun fabricage vergt grote hoeveelheden metalen, zoals kobalt, koper, lithium en nikkel. De mijnbouw die hiervoor nodig is, scoort erg laag op de ESG duurzaamheidsladder. Deze voorbeelden tonen aan dat bij het concretiseren van de SDG’s de doelen onderling kunnen botsen. De implementatie van SDG 13 – ‘gericht op de aanpak van de door de mens veroorzaakte klimaatcrisis’ is door het bouwen van windturbines op zee in conflict met SDG 14 – ‘behoud van leven in (zee)water’, en door de opslag van elektriciteit in batterijen met SDG 12 – ‘verminderen van de druk op het milieu’.
Ondertussen dringt het tot veel Amerikaanse financiële instellingen door dat beleggen in ESG-bedrijven misschien toch niet zo’n goed idee is, want de economische levensvatbaarheid van deze bedrijven moet nog worden bewezen. Investeringen met een hoog risico en een beperkt rendement, dus. Je richten op gezond financieel rendement wil nog niet zeggen dat je andere criteria barbaars terzijde schuift, zo denken deze instellingen terecht.
De focus op de ESG-normen zorgt voor een onbalans in de beleggingen van Nederlandse pensioenfondsen, waarvan de deelnemers uiteindelijk de dupe worden. Via de omweg van het inleggen van pensioenpremies, betalen de werkenden voor beleid dat opwarming van de aarde moet beperken, biodiversiteit behouden en het milieu beschermen. Hierdoor worden werkenden geleidelijk aan geconfronteerd met het wegsijpelen van vermogen uit hun eigen pensioenpotje. Met de Wtp in de hand zullen pensioenuitvoerders zeggen: “Dat is helaas de consequente van het stelsel waarvoor we met z’n allen hebben gekozen. Hoogst zelden pakt het zo ongunstig uit.” Wegsijpelend vermogen en stijgende prijzen door de gigantische kosten die gepaard gaan met de ESG-normen vormen een dubbele aanslag op pensioendeelnemers, zowel op hun inkomen als hun vermogen. De Wtp is op de valreep aangenomen; op 13 juni wordt de nieuwe Eerste Kamer geïnstalleerd. Dat met stemmen niet gewacht is tot de nieuwe samenstelling in functie is, doet vermoeden dat onze bewindvoerders met de Wtp moedwillig een explosieve granaat leggen onder ons veel geprezen pensioenstelsel.
– einde artikel –
Je las een artikel uit Gezond Verstand nummer 68
Volg ons op social media
Kijk en beluister Gezond Verstand via