Sander Boon
Het lijkt erop dat Trump inziet dat de unipolaire ordening met de VS als spil op haar laatste benen loopt, maar dat hij tegelijkertijd de macht van de VS in de regio fors gaat versterken, in anticipatie op de multipolaire ordening in wording. Hij heeft in aanloop naar zijn inauguratie al een flink aantal knuppels in het hoenderhok gegooid. Hij stuurde videofragmenten door van Jeffrey Sachs over het rampzalige Israëlische beleid in het Midden-Oosten onder leiding van Benjamin Netanyahu, en ook van Robert Kennedy jr. over de Amerikaanse corruptie en perverse belangen in Oekraïne. Bovendien stelde Trump dat het oprukken van de NAVO in de richting van de Russische grens de oorzaak is geweest van de Russische inval in Oekraïne. Trump lijkt zich hiermee te distantiëren van de twee strijdhaarden die de unipolaire positie van de VS juist moeten bestendigen. Mainstream pers en technocratische kopstukken spraken er schande van. Ook zijn geopolitieke plannen werden met ongeloof en laatdunkendheid ontvangen.
De uitspraken van Trump over het verwerven van nieuwe territoria, zoals Groenland en het Panamakanaal, evenals zijn suggestie dat Canada de 51ste staat van de Verenigde Staten zou kunnen worden, hebben wereldwijd voor opschudding gezorgd. Trump beschouwt deze gebieden echter als strategisch cruciaal voor de nationale veiligheid en economische belangen van de VS. Zo heeft hij aangegeven dat het bezit van Groenland essentieel is vanwege de geografische ligging – noordelijke zeeroutes – en natuurlijke hulpbronnen, en heeft hij zelfs militaire actie niet uitgesloten om dit te realiseren.
Trumps uitlatingen lijken op een plan dat in de jaren dertig van de vorige eeuw is uitgedacht door de technocratische beweging. Die publiceerde in 1934 een kaart met daarop de contouren van ‘The American Technate’. Deze beweging stelde een technocratisch bestuur voor over een verenigd Noord-Amerika, inclusief de VS, Canada en delen van Mexico, met als doel een efficiëntere en duurzamere samenleving te creëren onder leiding van technologische en wetenschappelijke experts. Hoewel deze beweging destijds weinig politieke tractie kreeg, sluit Trumps geopolitieke expansiedrang verrassend goed aan bij het idee van een functioneel geïntegreerd Noord-Amerika. Wat dit plan nog intrigerender maakt, is dat Joshua Haldeman, prominent leider in de Canadese tak van de technocratische beweging, de grootvader was van Elon Musk. Musks eigen wereldbeeld – gekenmerkt door een diepe afkeer van bureaucratie, een bijna messiaanse focus op technologie als oplossing voor maatschappelijke problemen, en zijn ambities om structuren als de overheid en zelfs de planetaire grenzen te overstijgen – lijkt in een aantal opzichten een moderne voortzetting van Haldemans maatschappelijke visie. Door de combinatie van Trumps expansieplannen en Musks groeiende macht komen de idealen van Noord-Amerikaanse consolidatie van de technocratische beweging op een onverwachte manier weer onder de aandacht.
Overigens is de politiek waarbij grote stukken land voor een grote som geld van eigenaar verwisselden voor de VS eeuwenlang een normale praktijk geweest. Van de Louisiana Purchase (1803) en de Florida-aankoop (1819) tot de Alaska Purchase (1867), heeft de VS herhaaldelijk grote stukken grond verworven via diplomatieke deals. Vaak waren deze aankopen strategisch en economisch gemotiveerd, zoals de verwerving van Alaska van Rusland, destijds gezien als een barre, onvruchtbare regio, die later van onschatbare waarde bleek vanwege natuurlijke hulpbronnen. Het voorstel van Trump om Groenland van Denemarken te kopen is ook niet nieuw. Reeds in 1946 bood de toenmalige president Harry Truman $ 100 miljoen in goud voor het eiland. Dit werd destijds afgewezen, maar er werd wel een akkoord bereikt over militaire samenwerking. De Amerikaanse luchtmachtbasis Thule Air Base onderstreept hoe strategisch belangrijk het eiland is voor de VS. Hoewel het idee om Groenland te kopen als controversieel wordt gezien, past het binnen een lange traditie van Amerikaanse landaankopen.
Trump gaat niet alleen op geopolitiek vlak grote stappen zetten. Ook het aanpakken van de binnenlandse verstikkende en corrupte federale bureaucratie heeft grote prioriteit. Musk krijgt sleutelrol binnen het nieuwe Department of Government Efficiency (DOGE), waarbij hij wordt belast met het stroomlijnen van de federale overheid en het herzien van regelgeving. Ze worden bij de invulling van hun taak geholpen door twee belangrijke recente uitspraken van het Amerikaanse Hooggerechtshof. Dat heeft met het veranderen van de regels rondom Diversity, Equity and Inclusion – DEI (Students for Fair Admissions v. Harvard) en Chevron (Loper Bright Enterprises v. Raimondo) de fundamenten van de federale bureaucratie in de VS stevig aan het wankelen gebracht. Beide uitspraken raken de kern van hoe overheidsinstanties sinds begin jaren tachtig opereren en reguleren. Ze creëren een juridische en politieke dynamiek waarin het verminderen, hervormen of zelfs ontmantelen van ambtelijke organisaties ineens veel realistischer is geworden.
De uitspraak in de Chevron-zaak betekent een structurele machtsverschuiving; federale agentschappen zoals de EPA, SEC, FTC en FDA verliezen hun traditionele autoriteit om wetten naar eigen inzicht te interpreteren en uit te voeren. Waar deze instanties voorheen brede speelruimte hadden om regelgeving aan te scherpen en uit te breiden, ligt die interpretatiemacht nu grotendeels bij de federale rechtbanken. Dit zet de deur open voor massale juridische uitdagingen tegen bestaande regelgeving en zorgt ervoor dat overheidsinstanties niet langer op eigen houtje beleidsmaatregelen kunnen doordrukken zonder expliciete wetgeving van het Congres. In een tijd van politieke polarisatie, waarin nieuwe wetgeving steeds moeilijker tot stand komt, betekent dit feitelijk een verlamming van de federale bureaucratie en een enorme overwinning voor de voorstanders van deregulering.
De uitspraak over positieve discriminatie en DEI-beleid heeft een vergelijkbaar ondermijnend effect op de ambtelijke machine, maar dan via de culturele en institutionele dimensie van overheidsorganisaties. Veel federale en staatsagentschappen hebben jarenlang diversiteits-, gelijkheids- en inclusieprogramma’s (DEI) geïntegreerd in hun wervings-, promotie- en beleidsstrategieën. Door de juridische basis onder deze programma’s weg te slaan, ontstaat er niet alleen directe druk op federale instanties om hun personeelsbeleid te herzien, maar wordt ook een bredere politieke en juridische beweging aangewakkerd die bureaucratische en bedrijfsstructuren dwingt tot hervorming. Ambtelijke instanties en bedrijven worden zo gedwongen om hun focus te verleggen van sociaal-ideologische doelstellingen naar striktere, juridisch houdbare criteria, wat hun bewegingsruimte aanzienlijk beperkt.
Gezamenlijk betekenen deze uitspraken een rechtstreekse uitholling van de invloed en autonomie van de federale bureaucratie. Zonder Chevron kunnen agentschappen minder regels maken, en zonder een juridisch waterdicht DEI-beleid verliezen ze een belangrijk middel om hun organisaties naar eigen inzicht vorm te kunnen geven. Het gevolg is dat Musk nu de wapens in handen heeft om de federale overheid in te dammen. Die zal minder in staat zijn om zichzelf in stand te houden, minder effectief zijn in het opleggen van beleid en vatbaarder worden voor verdere ontmanteling onder de Republikeinse regering. Wat begon als een reeks juridische uitspraken, kan echt uitgroeien tot de grootste institutionele hervorming van de Amerikaanse bureaucratie in decennia.
Trump lijkt met zijn verregaande geopolitieke en binnenlandse plannen voor te sorteren op een snel veranderende wereldordening. De naoorlogse unipolaire ordening loopt op haar laatste benen, mede door de verzwakte positie van de dollar als reservevaluta. Hoewel de positie van de dollar als reservevaluta misschien goed was voor Wall Street en Washington, was die eigenlijk schadelijk voor de Amerikaanse industrie. Trump is voor een belangrijk deel gekozen op de golf van onvrede die de Amerikaanse de-industrialisatie heeft opgewekt. De afnemende geopolitieke dominantie van de VS in de wereld biedt Trump nu echter de uitgelezen kans voor een geopolitieke draai en verregaande binnenlandse hervormingen. Ook JD Vance, vice-president onder Trump, streeft naar een minder prominente rol voor de dollar in de wereld. Of Trump echt ziet dat een kleinere mondiale rol van de dollar positief zal uitpakken is niet helemaal duidelijk, maar met een combinatie van hoge tarieven en ‘America First’ kan de rol van de dollar versneld verzwakken, wat uiteindelijk zal leiden tot een terugkeer van de industrie in de VS.
Door nu de focus te verleggen naar een VS met grotere regionale, geopolitieke en economische macht, slaat Trump twee vliegen in één klap; aan zijn kiezers laat hij met de regionale versterking zien dat hij een machtig Amerika voorstaat terwijl hij tegelijkertijd het probleem oplost van een onhoudbare op de dollar gebaseerde unipolaire dominantie. Op deze manier kan de VS ook in de multipolaire ordening veel invloed blijven uitoefenen op het wereldtoneel.
De incompetente technocraten van de Europese Unie en de NAVO zien dit alles met lede ogen aan. Trump laat met zijn geopolitieke uitspraken zien dat hij maling heeft aan het westerse bondgenootschap. Als hij een deal sluit over Groenland, de oorlog in Oekraïne beëindigt en Israël dwingt tot concessies in het Midden-Oosten, zal er niet veel overblijven van de gezamenlijke doelen. Of de NAVO dit overleeft, valt dan ook te bezien. Veel Europese bedrijvigheid zal waarschijnlijk uitwijken naar de VS als Musk de binnenlandse Amerikaanse economie een flinke boost geeft. Komt Europa niet snel met plannen voor strategische autonomie, dan zal het een speelbal blijven van een nog steeds machtige VS en eindigen als een soort van machteloos en verarmd openluchtmuseum.
– einde artikel –
Je las een Premium artikel uit Gezond Verstand
Volg ons op social media
Kijk en beluister Gezond Verstand via
Gerelateerde berichten
