Authenticiteit leidt tot een onontkoombare verschijningsvorm die ‘stijl’ wordt genoemd. Derivatisme is het fenomeen waarbij een nieuwe partij deze stijl als uitgangspunt neemt om een originele indruk te wekken.  Deze kunstmatige verpakking heeft een schijn van echtheid, maar vertegenwoordigt een leugen.

Net als postmoderne architectuur hoeft ook derivatisme niet negatief te zijn. Tussen de twee uitersten – volledige authenticiteit enerzijds en de hieraan ontleende verpakking anderzijds – ligt een oneindig aantal gradaties. Tevens geldt dat zelfs een matig verhaal verpakt in een prachtige schrijfstijl of oogstrelende cinematografie toch nog aantrekkelijk kan zijn. In de beeldende kunst is het niet ongebruikelijk dat de verpakking domineert, of zelfs promoveert tot nieuwe inhoud. Een kunstwerk hoeft niet altijd een werkelijkheid te representeren, maar kan zelf deze werkelijkheid zijn. L’art pour l’art.

Derivatisme, gezien als kunstmatige presentatie, weerspiegelt de onechtheid van de bedachte, voorgeschreven werkelijkheid. Deze voorgeschreven werkelijkheid wordt niet ontmaskerd zolang de benadering ervan oppervlakkig blijft, binnen het domein van de taal.

Er is een wezenlijk verschil tussen denken in taal, innerlijke spraak genoemd, en intuïtief, vorm- of beeldgericht denken. Johan Cruijff stond bekend om zijn onnavolgbare maar verbluffend accurate, geniale uitspraken. Hij gaf aan dat zijn wijze van spreken mede het gevolg was van sneller zien dan praten. Taal was voor hem een primitief middel om zijn diep besef van de werkelijkheid mee uit te drukken. Hij had de zaak meestal allang door voordat hij er een spreekwoordelijk beeld aan kon verbinden; ‘je gaat het pas zien als je het doorhebt’.

De psycholoog en denker Rudolf Arnheim noemt dit visuele intelligentie. In zijn boek Art and Visual Perception (1954) betoogt Arnheim dat waarnemen een vorm van denken is. Hij stelt dat deze visuele intelligentie vele malen slimmer is dan ons bewuste denken. Arnheim geeft aan dat juist complexe zaken onbewust begrepen kunnen worden door de taal als medium over te slaan. Taal is slechts de verpakking van de werkelijkheid.

Geniaal taalgebruik van Cruijff

Ook Cruijff had geen moeite met zijn eigen curieuze taalgebruik omdat hij als voetballer gewend was intuïtief, snel en effectief te handelen, zonder last van bedachte ideeën of theorieën. Charles Chaplin, een van de grootste cineasten uit de geschiedenis, had een werkwijze waarbij hij zijn geniale vondsten niet bedacht, maar ze liet ontstaan in de improvisatie. Zijn aanvankelijke verzet tegen de opkomst van de geluidsfilm, met het gesproken woord, is in deze context goed te begrijpen. Er gaat cinegrafisch iets wezenlijks in de uitbeelding verloren wanneer je de macht van de taal kunt inzetten om te communiceren.

Voorbij de taal liggen de intuïtie en de vrijheid van creativiteit waaruit eigen verantwoordelijkheid, onafhankelijkheid en ondernemerschap kunnen ontstaan. Een elite die controle en macht nastreeft, zal ermee gediend zijn deze bron zoveel mogelijk uit te schakelen door het bewandelen van de omgekeerde weg. Krachtige, mythologische verhalen nestelen zich als een hypnotiserende, nieuwe waarheid in het brein en verdoven de intuïtie.

Het mythische verhaal is de ultieme verpakking, waarmee na een ingrijpende gebeurtenis de overheid de volgens hen enige juiste waarheid kan presenteren in de vorm van de voorgeschreven werkelijkheid, zodat mensen die hiervan afwijken als (gevaarlijke) idioten kunnen worden weggezet.