elfcensuur werkt beter dan censuur opgelegd door de overheid. Dat weten veel autocratische regeringen al heel lang. De journalisten en andere schrijvers die de gevestigde publicaties maken, zijn natuurlijk niet de hele dag met bewuste zelfcensuur bezig. Ze weten gewoon dat ze bepaalde onderwerpen uit de weg moeten gaan. Of het verslag over sommige onderwerpen te overgieten met een sausje waardoor regeringshoofden van bepaalde landen er als slechterik uit komen te zien. Dat zijn dan landen zoals Rusland, die niet goed liggen bij het zogenaamde trans-Atlantische bondgenootschap. De journalisten doen dat vrijwel automatisch. Want de onderwerpen zijn vrij duidelijk afgebakend met wat op een hoogspanningsdraad lijkt. Je kan je baan verliezen als je het taboegebied uit het oog verliest. Voor journalisten met een gezin en hypotheek kan nieuwsgierigheid een bedreiging worden. Die bedreiging is sinds de afgelopen eeuwwisseling zeer sterk toegenomen. Om een lang verhaal kort te maken, de oorzaak van dit alles is dat de eigenaren van de publicaties gereduceerd zijn tot een heel klein groepje bedrijven die vastzitten in een gevestigde orde waar politieke taboes en voorschriften het fatsoen bepalen. Van eens bestaande redactionele vrijheid en onafhankelijkheid is in de eeuw die 20 jaar geleden begon niet veel meer overgebleven.

Het heeft wel weer een andere ontwikkeling in beweging gezet met de bedoeling de schade van informatiebeperking te beteugelen. Die deed denken aan de voormalige Sovjet-Unie. Daar werden toen met stencilmachines ondergrondse blaadjes gemaakt met nieuws over verboden onderwerpen die in beperkte kring van hand verwisselden. Dat werd samizdat literatuur genoemd, waarvan de functie enigszins was te vergelijken met verzetskrantjes, zoals Trouw, Het Parool, De Waarheid, Vrij Nederland in het door de nazi’s bezette Nederland. Het internet heeft stencilmachines overbodig gemaakt. In de Verenigde Staten kwam in de tijd van de regering van George W. Bush een veelheid aan websites tot stand, waarin allerlei berichten te vinden waren voor een analyse die afweek van de door de regering geboden officiële werkelijkheid. Deze lag toen verder van de echte werkelijkheid verwijderd dan het geval was geweest in de laatste helft van de 20e eeuw. Ook die wereld van internet samizdat berichtgeving veranderde, met sommige sites die werden gekaapt door andere politieke belangen.

Maar in de situatie waarin de wereld nu verkeert is weer een nieuwe ontwikkeling te merken, waarbij gespecialiseerde deskundigen – vooral in de medische wetenschap van infectieziekten, immunologie, epidemiologie en praktijkartsen – een verhaal willen vertellen dat volledig afwijkt van wat de meeste regeringen, vooral aan weerszijden van de Atlantische Oceaan, hebben gezegd met maatregelen en geboden. Deze specialisten ondervonden veelal tot hun grote verbazing dat de bevolking van hun eigen land niet te bereiken was met urgente boodschappen vanwege de muur van zelfcensuur die in stand werd gehouden door de meeste gevestigde media.

Toen kwam dankzij het internet en video opnames toch wat communicatie tot stand tussen die specialisten, vaak toplieden op hun gebied en winnaars van de Nobelprijs, en de burgerij. Daardoor konden we leren dat de pandemie die bezig is onze maatschappijen te vernielen niet een echte pandemie kan zijn, want de kolossale hoeveelheden sterfgevallen die bij een pandemie horen zijn eenvoudigweg afwezig. We konden kennis nemen van een al 60 jaar gebruikt geneesmiddel tegen malaria dat, samen met twee andere ingrediënten, heel doelmatig was gebleken voor snelle genezing van patiënten aangetast door het nieuwe virus. Vooral het nieuws daarover en het nieuws over de kolossale schadelijke lichamelijke en psychische gevolgen van de maatregelen bracht weer een andere censuur op gang. Eén van zogenaamd ‘factchecken’ waarbij wat via de alternatieve media zoals YouTube, Facebook, Google search en Twitter het publiek bereikte, schielijk werd afgedaan als ‘desinformatie’.