Robert van Gemeren
Enkele grondfactoren en ijzeren wetten komen in Nederland steeds weer terug. Zo is het algemeen bekend dat nog geen 10% van het electoraat één of meerdere partijprogramma’s leest. Een groter deel vaart op de online Stemwijzer of het Kieskompas. Natuurlijk worden er ook veel keuzes definitief door het kijken naar de verkiezingsdebatten op tv, en verder is van groot belang wat er in de kranten staat, net als in de alternatieve en sociale media. Wat de meeste mensen echter niet weten is dat de persoonlijkheid van de lijsttrekker in veel gevallen de doorslag geeft. JA21 laat thans BBB ver achter zich.
PvdA-er Wouter Bos scoorde in 2003 maar liefst 42 zetels, omdat hij ‘zo leuk lachte’ en ‘een lekker kontje’ had. Hij had een ‘jongensachtige uitstraling’ en was een goed uitziende, vlotte begin veertiger, vaak zonder stropdas. Job Cohen had dat allemaal niet, hem werd verweten saai, gezapig en energieloos te zijn. Zijn verkiezingsresultaat was dan ook slecht. Lubbers straalde kracht uit en haalde steeds veel stemmen. Eelco Brinkman met zijn priemende ogen kon daar niet aan tippen. Hij was dan ook snel weg. De ietwat houterige CDA-er Jan Peter Balkenende die daarna kwam, had toch een zekere aaibaarheidsfactor en leidde zijn partij twee keer naar goede resultaten. Buma was de evenknie van Cohen: saai.
Wellicht dat enkele lezers het bezigen van de bovenstaande kwalificaties niet betamelijk vinden. Maar in de marketingwereld maken merkenbouwers, productmanagers en reclamemakers bij de introductie van een nieuw merk of product gebruik van zogenaamde moodboards, net zoals men dat doet bij een herpositionering van een merk of product. Op een groot whiteboard worden dan allerlei kwalificaties opgeschreven die bij respondenten omhoog komen wanneer aan het product of merk wordt gedacht. Die kwalificaties zijn puur gevoelsmatig, of ‘emotioneel’. Woorden die op het bord kunnen verschijnen zijn dan bijvoorbeeld: vrijheid, fris, palmeiland, zon, gezond, verzorgd. Maar ook negatieve ‘alarmwoorden’ worden opgeschreven; muf, sullig, oubollig, nep, duur, slordig.
U kunt zelf wel raden hoe het eraan toegaat bij het kwalificeren van politici. Er worden aan bepaalde personen bepaalde kenmerken toegeschreven en die kunnen door de tijd heen ook nog veranderen. Bij nieuwkomers wordt regelmatig gedacht aan ‘fris’, of ‘een verademing’. BBB-er Caroline van der Plas was in 2021 dat nieuwe gezicht en ze werd als de anti-politicus gezien: authentiek, wars van verbale opsmuk, recht voor zijn raap. Daar was toen behoefte aan en gedreven door de stikstof/boeren-problematiek, steeg BBB tot enorme hoogten, naar maar liefst 17 zetels in de Eerste Kamer in 2023. Dat is dan eigenlijk 34 in de Tweede Kamer. In de peilingen staat ze nu echter op slechts 4 zetels.
Joost Eerdmans werd daarentegen juist gezien als de ‘beroepspoliticus’, maar ook als een ‘backstabber’. Hij had al in meerdere partijen gezeten en zijn uitstap uit FVD, met vlak daarna het oprichten van een eigen partij, samen met Annabel Nanninga in 2021 (JA21), leidde niet tot eenzelfde stijging als indertijd bij BBB. Sterker nog, in 2023 had Eerdmans voor zijn ene zetel een overschot van slechts 1.800 stemmen. Hij redde het dus maar net. Nu staat JA21 ineens op 13 zetels. De VVD implodeert door Domme Dilan, en er is nu Ingrid Coenradie, die overstapte van PVV naar JA21.
Natuurlijk is die uitslag nog verre van definitief, maar dit peilingsverloop is toch op zijn minst opmerkelijk. Velen vragen zich af hoe dit kon gebeuren, maar voor marketingmanagers die hooggevoelig zijn en gespitst zijn op emotionele waarden is dat niet zo’n groot raadsel. Zij kijken naar de uitstraling van de partijleiders, welk ‘aureool’ (in marketing een geaccepteerde term) zij of hij inmiddels heeft gekregen. Een imago is dát wat je graag wil hebben, maar een aureool krijg je gaandeweg door het publiek opgeplakt. Hoe zien zij jou, welke kwaliteiten en eigenschappen dichten zij jou toe.
Te vaak zijn de leden van een partij, met dito bestuur, niet maatgevend voor het gehele electoraal potentieel, de kiezers. Partijleden zijn enthousiast en blijven vaak trouw, vooral aan de oprichters.
Terug naar het moodboard. In september 2023 kwam Maurice de Hond met een peiling die liet zien dat met Mona Keijzer op 1, de BBB 4 zetels meer zou halen. Toen was Caroline nog populair. In januari 2025 kwam EenVandaag met populariteitscijfers; die van mevrouw Van der Plas waren danig gezakt. Op X zie je over haar veel negatieve kwalificaties, vooral gegeven door degenen die behoren tot die anderhalf miljoen ex-kiezers. Je ziet dingen staan als: nepboerin, slonzig, boers, Ma Flodder, juffrouw Janny, moeder-overste, pop-ster, moralistisch, aanmatigend, dommig, zeven jaar HAVO, aandachtsgeil. Dat is nogal wat. Dan is het niet verstandig om als bestuur op haar sollicitatie te wachten en die binnen twaalf uur te honoreren. Haar grootste concurrent is namelijk de “keurig nette, fatsoenlijke ideale schoonzoon Bontebal” en daar verliest zij het natuurlijk van. Mona had vanwege haar gedrag en uiterlijke kenmerken veel beter die strijd aangekund.
Joost Eerdmans snapt het spel beter. Hij reageerde meteen toen Ingrid Coenradie publiekelijk bekendmaakte niet meer voor de PVV te willen functioneren. Zij is een frisse, representatieve dame, fit, jong, energiek, welbespraakt, en ze verzette zich tegen Wilders. Haar begin bij JA21 ging echter aanvankelijk fout; ze had zich niet goed voorbereid en was niet bedacht op vragen over de islam. Maar dat ebde weg en met de affiches van een frisse Ingrid naast Joost klom de partij in de peilingen omhoog, geholpen door de wegzakkende Dilan natuurlijk. De conclusie is duidelijk: een gezond uitziende, energieke, zakelijke Eerdmans, geholpen door Coenradie, haalt nu wel zetels bij de VVD weg, maar Van der Plas lukt dat niet bij het (gestegen) CDA.
Gaan we naar FVD, dan zien we eenzelfde effect. Baudet kon geen goed meer doen bij het grote publiek. Anderhalf miljoen kiezers weg, door zijn excentrieke en studentikoze gedrag. Dat moet je in Nederland niet doen, maar hij dacht dat hij zich van alles kon veroorloven. De partij eindigde op 3 zetels in de Tweede Kamer en in de peilingen, totdat hij een stap terug deed en nu de keurig nette zeer talentvolle jonge Lidewij de Vos de partijleider werd; ineens staat FVD nu op vijf zetels.
BVNL-er Wybren van Haga breekt niet door en staat op 0. Velen vinden hem te zakelijk, de ex-commando, te klein, te weinig charismatisch.
Natuurlijk gelden ook nog allerlei andere factoren. De prestaties in de afgelopen periode, de verkiezingsleuzen, toevalligheden. BBB is de regeringspartij, ze hebben dus regeringsfunctionarissen in hun gelederen, volop media-aandacht, ervaring, en nog steeds 14 van de 17 Eerste Kamer-zetels. Hun slogan is: ‘BBB levert’, maar dat is nogal opportuun. Minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening Mona Keijzer haalt bij lange na niet de benodigde 100.000 nieuwe woningen per jaar. Zij komt nu met een plan om 1,56 miljoen woningen te bouwen in de ‘buitenste provincies’. Precies de heimat van de BBB-kiezers. Die zitten op al die huizen niet te wachten. Het is de zoveelste fout van BBB.
Eerdmans maakte overigens vergelijkbare fouten. Hij stemde tegen het Pensioen Amendement, en liet Hugo de Jonge in de functie van minister, toen hij hem weg kon stemmen. Hij heeft echter meer een ‘zakelijke’ uitstraling, waar Van der Plas zich veelal uit over gevoelsmatige zaken en daarin moralisme niet schuwt. Haar tweets springen van de hak op de tak en gaan over van alles en nog wat.
Steeds wordt gezegd dat het over de inhoud moet gaan. De praktijk is anders. Het poppetje bepaalt in hoge mate. Binnen de topgelederen van BBB werd Coenradie als ‘nestbevuiler’ betiteld. Zij wilden haar niet. Wellicht omdat van de top acht van de kandidatenlijst van BBB er al zes vrouw zijn. De twee lijstduwers zijn ook vrouw. Dat is teveel. Het is nu ‘Lien met haar vriendinnenclub’. Een ex-BBB-topman liet zich al eens ontvallen dat de werksfeer voor een man in die top niet prettig is.
Ondertussen is JA21 nu driemaal zo groot in de peilingen, omhooggeschoten van 1 naar 13 zetels, en BBB gezakt van 34 naar 4. Tsja, “Het kan verkeren”, zei Bredero al.
Wat vertel ik mijn medemens?
- De persoonskenmerken van de lijsttrekkers zijn in NL bij de verkiezingen zeer bepalend voor het eindresultaat.
- Mede daardoor stijgt JA21 sterk in de peilingen en zakt BBB steeds verder weg.
– einde artikel –
Je las een Premium artikel uit Gezond Verstand
Volg ons op social media
Kijk en beluister Gezond Verstand via
Gerelateerde berichten
