Cornelis de Deugd en Jeroen van den Berg
De Trump-beving zorgt wereldwijd voor grote tegenstrijdigheden. Het is belangrijk om hier op een diepgaande manier naar te kijken en te beseffen dat het onderscheid erg groot is tussen wat Trump zegt en wat er daadwerkelijk gedaan wordt. Zijn veelal ongenuanceerde retoriek zit vol met bravoure en is met name bedoeld voor het thuisfront. De hernieuwde diplomatieke banden tussen de VS en Rusland zijn van historische proporties en zorgen ervoor dat Poetin veel ruimte biedt aan de ‘Trump-tegenstellingen’ en hem op cruciale momenten uit de wind houdt. Trump is namelijk voor Rusland de beste hoop op een betere verstandhouding met de VS sinds oud-president Nixon. Dit besef is een gevolg van de Trump-revolutie.
De eerdere besprekingen tussen de VS en Rusland hebben een cruciale rol gespeeld in het vestigen van hoop op verbetering. Velen hebben dit punt gemist, omdat er veel gesproken is over praktische zaken, zoals het retourneren van geconfisqueerd Russisch diplomatiek onroerend goed en het weer functioneel maken van Russische ambassades en consulaten. Het is in Russische ogen echter essentieel om zich aan de hand van praktische details een idee te vormen van hoe serieus de VS werkelijk is. Het is van ongekend groot belang dat deze horde wordt genomen.
Trumps gezant Steve Witkoff en Poetin hebben elkaar recentelijk uitgebreid gesproken in Sint-Petersburg. Beiden spraken na afloop van een constructieve bespreking in goede sfeer, met uitzicht op het hernieuwen van evenwichtige diplomatieke betrekkingen. Witkoff heeft samen met zijn vrouw een bezoek gebracht aan de Izaäkkathedraal midden in de stad. Het lijkt een onbetekenend detail, maar het is een niet te onderschatten reflectie van inmiddels bereikt succes in de bilaterale verhoudingen. Het magistrale karakter van deze kathedraal vertegenwoordigt het hart van de Russische natie en om daar uitgenodigd te worden is, zeker in Russische ogen, van onschatbare betekenis. Poetin en Witkoff staan beiden bekend als strategische denkers, hetgeen een belangrijke reden moet zijn voor het succes van de huidige besprekingen. Opvallend is dat Marco Rubio, minister van Buitenlandse Zaken, en Mike Waltz, Nationaal Veiligheidsadviseur, beiden niet aanwezig waren. Men mag aannemen dat de reden hiervoor was dat Rubio en Waltz niet het strategische kaliber hebben van Witkoff, en beiden een neoconservatief verleden hebben.
Het International Economic Forum gaat tussen 18 en 21 juni in Sint-Petersburg plaatsvinden. Het optimisme over hernieuwde diplomatieke relaties maakt het goed mogelijk dat Rusland zich voorbereidt op de komst van een grote Amerikaanse delegatie naar deze zeer belangrijke conferentie. Amerikaanse aanwezigheid maakt hier niet direct een nieuwe Jalta van, maar het zou wel kunnen uitmonden in ‘droog oefenen’ als voorbereiding op een echte nieuwe Jalta-ontmoeting (in februari 1945 vond in de Oekraïense badplaats Jalta een ontmoeting plaats tussen Roosevelt, Churchill en Stalin). Het betekent allerwegen dat de Russische standpunten heel serieus worden genomen.
De impact van de hernieuwde diplomatie tussen de VS en Rusland is ook zichtbaar in het feit dat Steve Witkoff zich uitgesproken heeft over de vier nieuwe oblasten, Donetsk, Cherson, Loehansk en Zaporizja. Hij zegt dat Amerika bereid is om te erkennen dat deze oblasten legaal, en conform grondwettelijke procedures, deel geworden zijn van de Russische Federatie. Deze erkenning is indicatief voor het hoogst noodzakelijke realisme van Witkoff en Trump.
Een ander sprekend voorbeeld rond de hernieuwde diplomatie is het partijtje golf tussen Trump en Alexander Stubb, de president van Finland. Na het overleg met Trump kwam Stubb vrijwel direct met de officiële mededeling dat Finland zich moet voorbereiden op het herstel van de banden met Rusland. Een opmerkelijke wending, gezien de toetreding van Finland tot de NAVO. Trump vertegenwoordigt het belangrijkste NAVO-land en moedigt tegelijkertijd Stubb aan om tegen NAVO-beleid in te gaan. Het Kremlin heeft positief gereageerd op de opmerkingen van Stubb en gezegd open te staan voor wederzijdse respectvolle banden met Finland – uiteraard alleen wanneer Helsinki hetzelfde zou doen.
Rusland is heel enthousiast nu zij eindelijk een serieuze gesprekspartner hebben in het Witte Huis. Het allerbelangrijkste waar Rusland nu een beter zicht op krijgt is het realiseren van een alomvattende veiligheidsarchitectuur voor Europa en de VS tegenover Rusland. Vladimir Poetin en Sergej Lavrov benadrukken dit bij elke gelegenheid en zeggen erbij dat vrede in Oekraïne alleen duurzaam – lees: voor altijd – kan zijn wanneer het integraal deel uitmaakt van het beoogde veiligheidsarrangement. Donald Trump weet dit goed, maar kan niet zonder de nodige retoriek om het thuisfront tevreden te houden.
De Amerikaanse ‘realpolitik’ richting Rusland bevestigt overduidelijk dat Donald Trump geen wereldhegemonie meer nastreeft. Het moet nu gaan over vruchtbare samenwerking, op basis van gedeelde belangen. Rusland zou ook op allerlei gebied graag willen samenwerken met de VS. Een goed voorbeeld hiervan is de Arctische Oceaan. Rusland heeft een grote voorsprong op het gebied van ijsbrekers voor vaarroutes en grondstoffenwinning in extreme kou. Amerika beschikt over hoogwaardige technologie en heeft, meer dan Rusland, veel belang bij grondstoffen. Een gouden kans voor een wederzijds voordelige samenwerking, die natuurlijk verreweg te prefereren is boven een nieuwe Koude Oorlog met bijbehorende wapenwedloop op de Noordpool.
Europa blijft evenwel een grote dwarsligger ten aanzien van het conflict met Rusland. De EU wil niet onderhandelen over een oorlog die in feite al verloren is. Ze willen ook de sancties, die vooral averechts werken, niet heroverwegen. Europa wil zelfs geld, dat ze zich eigenlijk niet kunnen veroorloven, gaan uitgeven aan wapens, terwijl de beoogde militarisering tegenover Rusland niet anders dan kansloos kan zijn. Het is duidelijk dat de VS Europa aan het achterlaten is, terwijl er geen succesvolle toenadering van de EU is gekomen naar de rest van de wereld. Europa is geïsoleerd geraakt en staat met lege handen – EU-leiders blijven radeloos achter.
- Het artikel gaat hieronder verder -
De Gift Card is een leuke manier om Gezond Verstand een kwartaal of een jaar lang cadeau doen. De Gift Card is digitaal verkrijgbaar én als pasje met daarop een unieke code + een feestelijke cadeau-enveloppe.
Abonnees krijgen 15% korting!
Gezond Verstand 6x cadeau doen
Op papier én digitaal
Normaal €24,- voor abonnees €20,-
Gezond Verstand 24x cadeau doen
Op papier én digitaal
Normaal €80,- voor abonnees €70,-
De in Europa wijdverbreide en diepgewortelde notie ‘zonder Amerika gaat het niet’ is bij veel Europese leiders blijven hangen. Dit is in overeenstemming met wat zijzelf overigens ‘liberaal’ noemen, maar dat is slechts een etiket. Ze zijn veelal op relatief jonge leeftijd onder invloed van Amerikaanse instanties gevormd en daarom diep verankerd geraakt in het Amerikaanse unipolaire ideologische denken. De Europese elite kijkt neer op Donald Trump als een nogal oppervlakkige denker en zijn nu geschokt dat juist hij hun liberale (neoconservatieve) feestje komt verstoren en feitelijk hun vermeende morele superioriteit doet wankelen. Ze denken nog steeds dat de grote machtsrivaal uit het verleden, Rusland, kan worden overwonnen wanneer het Westen een collectieve hegemonie in stand houdt. Deze ideologie zit erg diep en omvat een dubbele leugen. Allereerst is het idee dat Rusland ‘overwonnen’ zou kunnen worden een neoconservatief bedenksel dat al geruime tijd in strijd is met de werkelijkheid – de samenwerking binnen BRICS en andere multipolaire verbanden tonen dit aan. Vervolgens is het idee van ‘collectieve hegemonie’ gefundeerd op gedroomde vriendschappelijkheid als vervanging voor belangenbehartiging, waarbij deze laatste het uiteindelijk toch altijd wint van de eerste. Het jarenlang opvolgen van Amerikaanse neoconservatieve opdrachten heeft de macht van de EU onomkeerbaar gebroken. Europa staat nu met pech langs de weg, terwijl het aan alle kanten door de werkelijkheid wordt ingehaald.
Trump is bezig zich te ontdoen van de Oekraïne-oorlog. Hij zegt steeds vaker en met steeds meer nadruk dat hij een einde wil maken aan Bidens oorlog. Soms heeft hij het nog over de zeldzame-metalendeal, maar dat kan niet meer zijn dan afleiding, aangezien Oekraïne niets heeft om weg te geven en zich bovendien nooit aan deze deal zal houden. Het lijkt of Trump bezig is omstandigheden te creëren op grond waarvan hij kan weglopen van het conflict – een aftocht waarmee hij geen problemen krijgt met de neoconservatieve oppositie aan het thuisfront.
Opvallend is dat hij steeds vaker doet alsof het slechts een conflict is tussen Rusland en Oekraïne. Hij veinst ongeduld met beide partijen, alsof Amerika/NAVO niet zelf de belangrijkste oorlogvoerende partij is. Ook dit moet gezien worden als retoriek die losstaat van wat er werkelijk gebeurt. Wanneer de VS zou proberen bij Rusland iets af te dwingen, zou dat de diplomatieke vernieuwing ernstig kunnen verstoren. Het Oekraïne-conflict is op bilateraal niveau tussen de VS en Rusland feitelijk een gepasseerd station.
Intussen heeft Oekraïne, onder aanmoediging van Europa, het 30-dagenbestand betreffende de energiefaciliteiten op grote schaal geschonden, terwijl Rusland zich daar wél aan heeft gehouden. Men had kennelijk verwacht hiermee een Russische reactie uit te lokken op grond waarvan de VS overgehaald zou kunnen worden om ín het conflict te blijven. Oekraïne heeft het tegendeel bereikt door Trump juist aan een goede reden te helpen om geen partij meer te zijn in het conflict; zie je wel, met Oekraïne is niets af te spreken. En zo raakt Oekraïne, met in zijn kielzog Europa, steeds verder uit beeld als serieuze gesprekspartner.
Trumps retoriek aangaande Iran is grotesk en stuitend tegelijk. Niettemin is hier het verschil tussen retoriek en wat er gebeurt heel groot. De VS stelt verregaande eisen aan Iran, het meest besproken is de eis dat Iran geen atoomwapens ontwikkelt. Dit is een schot voor open doel, aangezien Iran geen nucleaire wapens ontwikkelt en ook geen plannen in die richting heeft – er is dus geen reden om dat met veel bravoure wereldkundig te maken. De Amerikaanse eisen aan Iran gaan echter veel verder dan alleen atoomwapens. De VS eist dat Iran zijn gehele nucleaire infrastructuur ontmantelt en volledig stopt met het verrijken van uranium. Een eis die overigens ook steeds door Netanyahu gesteld wordt. De VS eist tevens het stopzetten van wapenleveranties aan de Houthi’s en het intrekken van steun aan Hezbollah, eveneens kopieën van hetgeen Netanyahu wil. Tot slot is er ook nog de eis dat Iran al zijn agenten (militair, religieus, geheime dienst of anderszins) terugtrekt uit Irak. Tot zover de retoriek.
De werkelijkheid is, dat Trump onder geen enkel beding een oorlog tegen Iran zal beginnen. Zo’n oorlog is onmogelijk te winnen, terwijl Iran bovendien geen enkele bedreiging vormt voor Amerika. Het zou niet alleen het einde betekenen van Trumps America First-agenda, maar ook zijn gehele presidentschap ruïneren. Een oorlog zou ook direct een einde maken aan de diplomatieke vernieuwing tussen de VS en Rusland. Trump gaat dat uiteraard niet riskeren, daarvoor zijn de belangen veel te groot.
De retoriek kan dus alleen bedoeld zijn om Israëlische eisen kracht bij te zetten, zonder daar acties aan te verbinden. De Netanyahu-doctrine, uit midden jaren negentig, stelt dat Israël alle landen moet vernietigen, of anderszins geopolitiek irrelevant maken, die rechtstreeks of via proxy’s voor Israël een ‘bedreiging’ vormen. De vernietiging van Irak, Libië en Syrië zijn op te vatten als Amerikaanse militaire operaties, uitgevoerd namens Israël. Iran zou wat Israël betreft in dit rijtje moeten volgen, maar dat is kansloos – niettegenstaande alle bombastische retoriek.
Netanyahu had bij zijn laatste bezoek aan het Witte Huis gedacht Trump over te kunnen halen tot oorlog tegen Iran. Maar Trump heeft meer dan duidelijk gemaakt dat hij met Iran gaat onderhandelen. Netanyahu heeft na afloop van het bezoek, in het Hebreeuws en voor het thuisfront, herhaald dat hij de “Libië-oplossing” als de enige uitkomst ziet voor Iran en suggereert dat hierover overeenstemming bestaat met het Witte Huis.
Gegeven het feit dat oorlog geen optie is, zullen onderhandelingen met Iran heel serieus zijn. Het probleem is dan in zoverre opgelost dat Iran geen kernwapens heeft en ook niet bezig is die te ontwikkelen. Alle andere eisen kunnen derhalve beschouwd worden als Trump-bravoure, bedoeld voor het thuisfront, met name de neoconservatieven in het Congres en de Israël-lobby achter de schermen.
Een complicerende factor is dat de rest van de wereld afgerekend heeft met Israël. Al het krediet dat Israël ooit had, is verspeeld. Reden te meer om de retoriek te doorzien die in hoge mate de onderliggende bewegingen aan het oog onttrekt.
Er is daadwerkelijk een geopolitieke aardverschuiving gaande, ook al wordt deze veelal aan het oog onttrokken doordat belangrijke details niet opgemerkt worden, maar ook door veel retorisch misbaar – door Donald Trump, en soms ook door anderen.
– einde artikel –
Je las een Premium artikel uit Gezond Verstand
Volg ons op social media
Kijk en beluister Gezond Verstand via
Gerelateerde berichten
