Suzanne van Eijck
Op 19 december worden gewoonlijk in de plenaire zaal tientallen moties ingediend in zogenaamde tweeminutendebatten – of eigenlijk op 20 december, want op de laatste dag gaat het stemmen over wetsvoorstellen, amendementen en moties tot na middernacht door. Dat is de procedure om naar aanleiding van een commissiedebat moties te kunnen indienen.
Na de redding van de vogelhuisjes kon het politieke jaar in Nieuwspoort traditiegetrouw worden afgesloten met een borrel en zelfs een dansje compleet met discjockey. Discjockey van dienst was DJ Jopie, oftewel Joost Eerdmans.
Nieuwspoort is een café-restaurantruimte in het Tweede Kamergebouw waar Kamerleden, journalisten en lobbyisten elkaar treffen. De feestjes aan het einde van het politieke seizoen voorafgaand aan het zomer- of kerstreces zijn gewoonlijk uitbundig. Dat was ook deze keer het geval.
Het reces duurt tot 13 januari.
In de laatste weken gaat een belangrijk deel van de debatten, beraadslagingen en stemmingen over de verschillende begrotingen voor 2025. Elk departement heeft na het zomerreces begrotingen ingediend in de vorm van begrotingswetten. Hoewel de begrotingen strikt genomen over de bij het betreffende departement behorende financiën van het komende jaar gaan, wordt het debat erover meestal aangegrepen om in de breedte over het beleid zelf te spreken. Met daaraan gekoppeld voorstellen en amendementen om geld anders te besteden.
Het is natuurlijk een blamage voor het kabinet wanneer een begrotingswet wordt afgewezen door de Kamer. In een dergelijk geval vervalt de ingediende wet en blijft de begrotingswet van het vorige jaar, in dit geval dus van 2024, van kracht. Bij de begrotingen voor 2025 van Onderwijs (OCW) en van Ontwikkelingssamenwerking (BuH-OS) waren belangrijke bezuinigingen aan de orde en moesten alle zeilen worden bijgezet om zeker te stellen dat ze door de Kamer(s) konden worden geloodst. Dat is uiteindelijk gelukt, maar vooral bij Onderwijs was daar wat extra druk voor nodig. GL/PvdA en D66 maakten veel lawaai bij de dreigende bezuinigingen op Onderwijs, bijvoorbeeld waar het de ‘langstudeerboete’ betreft. In de coalitie is vooral NSC gevoelig voor kritiek ter linkerzijde en er was een specifiek ingelaste coalitie-afspraak nodig om de minister en zijn begroting in stand te houden. Het compromis was om in plaats van € 2 miljard, € 1,25 miljard te besparen op de Onderwijsbegroting en de gevoeligste bezuinigingen achterwege te laten.
Bij het onderwerp Asiel, waar de PVV-minister Faber tot een koerswijziging probeert te komen met de asielnoodmaatregelenwet, was een dreigement van Geert Wilders uit de Tweede Kamer – “Anders zie ik geen toekomst meer voor mijn partij in de coalitie” – nodig om te voorkomen dat binnen de coalitie hier te veel naar een verwaterd compromis werd toegewerkt. Gezien de beperkingen die het EU-lidmaatschap en diverse andere internationale verdragen met zich meebrengen, lijken de inspanningen van minister Faber hier sowieso futiel en niet meer dan symbolisch.
De grote miljarden kostende politieke thema’s als klimaat & energietransitie, stikstof & natuur, NAVO & Oekraïne en EU, gaan onverminderd in de bestaande richting door. Ook het onderwerp Pensioenen, zoals vastgelegd in de Wet toekomst pensioenen (Wtp) waar met name de PVV, maar ook BBB en NSC sterk op tegen waren, gaat ongewijzigd door. De pensioendeskundige van NSC, mevrouw Joseph, blijft voortdurend kritische, gedetailleerde vragen stellen aan de verantwoordelijke NSC-minister Van Hijum en waarschuwt zelfs voor een ‘toeslagenschandaal-achtige ramp’ bij dit pensioendossier. PVV-kamerlid Léon de Jong, echtgenoot van VWS-minister Fleur Agema, had het voor de verkiezingen nog vol walging over een ‘casino-pensioen’. Dit lijkt allemaal voor de bühne geweest te zijn. Het intrekken van de wet Wtp, waarvan tijdens de verkiezingen nog sprake was, is niet meer aan de orde. Hier zijn stilzwijgend afspraken gemaakt, er staat niets over in het regeerakkoord. Voor de VVD was dit blijkbaar een hard punt bij de kabinetsonderhandelingen.
Ondertussen lijkt de sfeer tussen de coalitiepartners er niet beter op te worden. In de peilingen heeft de huidige coalitie al lang geen meerderheid meer in de Tweede Kamer, vooral als gevolg van de dramatische terugval van NSC in de peilingen van twintig naar minder dan vijf zetels. De fractievoorzitter van de VVD maakt PVV-bewindslieden belachelijk, de PVV-fractievoorzitter dreigt met een kabinetscrisis als de asielplannen gevaar lopen. De fractievoorzitter van NSC wordt door alle betrokkenen enigszins meewarig bejegend naar aanleiding van de voortdurende exodus van NSC’ers, de enorme daling van NSC in de peilingen en zijn langdurige afwezigheid en onvoorspelbare gedrag.
Met de premier, de heer Schoof, lijkt het intussen opperbest te gaan. Zijn kabinet zit er nog steeds. Hij schuift voortdurend aan bij internationale bijeenkomsten van regeringsleiders en spreekt de Nederlanders toe voor een kerstboodschap vanuit de Nederlandse militaire missie in Litouwen met een tank op de achtergrond.
Waar het buitenlands beleid betreft blijft Nederland een trouw volger van het EU- en NAVO-beleid. Dat geldt zelfs wanneer nieuw beleid 180 graden anders is dan het oude en er dus politieke boodschappen moeten worden verkondigd die rechtstreeks ingaan tegen de richtingen die kort daarvoor nog met veel verve naar voren werden gebracht. Dat speelde bijvoorbeeld bij het onderwerp ‘vredesbesprekingen met Rusland’. Tot voor kort kon dat volgens zowel defensieminister Brekelmans als premier Schoof niet aan de orde zijn, want Rusland was de agressor in een ‘niet-geprovoceerde illegale invasie van de soevereine natie Oekraïne’. Daarmee onderhandelen en wellicht zelfs territoriale concessies doen was ondenkbaar want daarmee zou agressief gedrag van een dictatoriaal regime worden beloond.
Na de verkiezing van Donald Trump sloot de minister een vredesoverleg over Oekraïne opeens niet uit en pleitte hij in Dagblad Trouw voor een overleg ‘waarin Europa het voortouw neemt’.
In het komende jaar zijn er allerlei thema’s te verwachten waarover politieke spanningen kunnen ontstaan. Vooral waar het gaat over de financiën. De vooruitzichten zijn ongunstig. Er dreigt een recessie, zeker nu het belangrijkste exportland van Nederland, Duitsland, financieel steeds meer in de problemen raakt. De afwikkeling van het Oekraïne-conflict en de versterking van de NAVO zullen ongetwijfeld veel geld gaan kosten waar Nederland belangrijk aan zal moeten bijdragen. De voorzitter van De Nederlandsche Bank heeft fundamentele kritiek op het belastingstelsel. Er dreigt een energiecrisis als gevolg van EU-sanctiebeleid tegen Rusland.
Gasprijzen voor consumenten in Nederland zijn de hoogste van Europa, terwijl we het grootste gasveld van Europa hebben gesloten. Weerstand tegen de op ‘duurzaamheid’ gerichte energietransitie neemt toe.
Of het kabinet deze spanningen allemaal zal overleven is de vraag. Aan de ene kant oogt de coalitie breekbaar en lijken de onderlinge verhoudingen niet geweldig. Aan de andere kant heeft geen van de spelers direct belang bij een breuk. Het gemak waarmee beleid wordt verdedigd in afwijking van verkiezingsbeloften of in afwijking van eerder gedane stellige uitspraken, wekt bovendien de indruk dat bij geen van de partijen ideologische bevlogenheid of beginselvastheid een factor van belang kan worden genoemd. Dat zijn tekenen dat het kabinet Schoof-I nog best een poosje zou kunnen blijven zitten.
– einde artikel –
Je las een Premium artikel uit Gezond Verstand
Volg ons op social media
Kijk en beluister Gezond Verstand via
Gerelateerde berichten
