Deze klimaatcijfers die tot ver in de toekomst reiken zijn natuurlijk onbekend, men kan immers niet afreizen naar de toekomst om daar metingen te verrichten. Om het onderzoek toch te kunnen uitvoeren, maakten de Potsdamse onderzoekers gebruik van getallen uit IPCC-scenario’s die op basis van modellen zijn berekend. Daarmee wordt een uiterst glibberig pad betreden. Dat erkennen de onderzoekers ruiterlijk, maar hierover is in het persbericht niets terug te vinden. Daarin wordt alleen gesteld dat de klimaatsimulaties van het IPCC state-of-the-art zijn en dat “gedetailleerde prognoses in tijd en ruimte gegeven konden worden, terwijl de grote onzekerheden die gepaard gaan met langetermijnprognoses verminderden”.

Onzekerheden

Maar daarmee gaat het persbericht volledig voorbij aan een derde beperking die inherent is aan elk wetenschappelijk onderzoek en dat is dat de complexiteit van de werkelijkheid gereduceerd wordt tot behapbare proporties. De uitkomsten van de berekeningen, die binnen de sterk gereduceerde en in computermodellen gevangen werkelijkheid worden uitgevoerd, zijn behept met aanzienlijke foutmarges – onzekerheden – ondanks het gebruik van strikte, exact ogende rekenregels. Wanneer het persbericht stelt dat “de economische schade van 38 biljoen dollar, een wereldwijd jaarlijks inkomensverlies van 19% betekent”, lijken dat exacte getallen waaraan niet te tornen valt. Maar het is onvermijdelijk dat het opstellen van wiskundige modellen om een doorkijkje naar de toekomst te creëren, gedeeltelijk berust op nattevingerwerk en daarmee met grote onzekerheden gepaard gaat. Wetenschappers die zulke modellen opstellen beseffen dit maar al te goed. In dit onderzoek komt dit onder andere tot uiting in grafieken waarin ontwikkelingen van de economische schade voor de komende 75 jaar zijn uitgezet. De onzekerheidsmarges in de grafieken zijn gigantisch en worden groter naarmate de prognoses verder in de toekomst liggen. Deze marges zijn berekend door telkens kleine veranderingen in de invoergetallen aan te brengen en de computermodellen opnieuw door te rekenen, onder kenners bekend als Monte-Carlosimulatie. Let wel: deze term kan bij de onbevangen lezer de indruk wekken dat het om puur gokken gaat, maar dat is niet het geval. De veranderingen zijn gebaseerd op kennis over de natuurlijke variabiliteit van de invoergetallen, en de spreiding in de uitkomsten is een maat voor de onzekerheid. Naar het grote publiek worden de onzekerheden in de modellen en uitkomsten haast nooit gecommuniceerd, alleen gemiddelden of soortgelijke parameters. De onzekerheid in de genoemde $ 38 biljoen is dusdanig dat de werkelijke waarde ergens tussen $ 19 en 58 biljoen ligt. Waarbij bedacht moet worden dat het om modelberekeningen gaat die slechts een schatting geven. De spreiding kan veel groter zijn.

Optische vertekeningen

Persberichten van onderzoeksinstituten worden niet door onderzoekers zelf geschreven, maar door de communicatieafdelingen waar het personeel getraind is om een opgedirkte versie van de onderzoeksmethoden en conclusies te presenteren. Onzekerheden worden daarbij weggemoffeld in ronkende teksten. Communicatiemedewerkers deinzen zelfs niet terug om onderzoekers grimmige teksten in de mond te leggen zoals: “Onze CO₂-uitstoot moet onmiddellijk drastisch verminderen anders zullen de economische verliezen in de tweede helft van de eeuw nog groter worden”, en: “Doorgaan op de weg die we nu bewandelen, zal catastrofale gevolgen hebben. De temperatuur van de planeet kan alleen worden gestabiliseerd als we stoppen met het verbranden van olie, gas en kolen.” Daarover gaat het onderzoek helemaal niet en zo’n conclusie kan niet worden getrokken en is dus volledig uit de lucht gegrepen.