De vervolging van Gideon van Meijeren

et Openbaar Ministerie meent dat Van Meijeren door zijn veronderstelde oproep om naar Den Haag te gaan en door te wijzen op het recht van opstand, heeft aangezet tot het plegen van strafbare feiten. En dat valt onder de strafbepaling van artikel 131 Wetboek van Strafrecht. In gevolge dat artikel is strafbaar: “Hij die in het openbaar, mondeling of bij geschrift of afbeelding, tot enig strafbaar feit of tot gewelddadig optreden tegen het openbaar gezag opruit, (…).” Iemand die dit voor het eerst leest kan makkelijk geneigd zijn de bepaling zodanig uit te leggen dat alleen opruien tot strafbare feiten tegen het openbaar gezag onder het artikel valt. Maar zo wordt het artikel in de rechtspraak niet uitgelegd. Het aanzetten tot het plegen van strafbare feiten in het algemeen, dus niet alleen tegen de overheid, valt al onder de strafbepaling.

Als Van Meijeren heeft aangezet tot het plegen van strafbaar gedrag dan valt dit dus onder de werking van artikel 131. Het Openbaar Ministerie zal er, denk ik, een kluif aan hebben om dat ‘aanzetten’ te bewijzen. Ik heb Van Meijeren horen zeggen dat hij hoopt dat de bevolking naar het parlement trekt en daar niet meer weg gaat.

Die uitspraak kan op verschillende manieren worden uitgelegd maar niet als een oproep om het parlementsgebouw binnen te dringen. Hij heeft ook nadrukkelijk gezegd dat er geen geweld mag worden gebruikt. Hij heeft inderdaad wel gewaarschuwd dat er slachtoffers kunnen vallen, zelfs doden. Maar dat was geen dreigende taal. Wie wel eens beelden van een demonstratie tegen de coronamaatregelen heeft gezien of daaraan heeft deelgenomen weet dat het niet de handhavers van de wet maar de burgers zijn die het risico lopen slachtoffer te worden van buitensporig geweld.

Ook in zijn toespraak tot de boeren wees Van Meijeren er op dat het verzet geweldloos moet zijn.

Maar stel nu eens dat de woorden van Van Meijeren wel zouden kwalificeren als opruiing, zoals het Openbaar Ministerie meent, en dan dus wel vallen onder het bereik van artikel 131 Wetboek van Strafrecht. Stel dat het Openbaar Ministerie deze hindernis weet te nemen, dan valt nog te bezien of Van Meijeren mag worden veroordeeld voor zijn uitspraken.
Bij een debat in de Tweede Kamer op 24 februari 2021 over de coronacrisis kregen het kabinet en in het bijzonder minister-president Rutte als kritiek dat zij de vrijheden van de burgers nodeloos hadden beperkt. Met name kreeg de premier het zwaar te verduren in verband met het regeringsbeleid rond de avondklok, een maatregel die door diverse Kamerleden als zeer vrijheidsbeperkend werd beschouwd. Op die kritiek reageerde de minister-president op een opmerkelijke wijze. Hij citeerde Abraham Kuyper die in 1880 in zijn rede ter inwijding van de Vrije Universiteit had gezegd: “Bij elke welgelukte aanslag op de vrijheid kan dus de Staat nooit [meer] dan medeplichtige zijn, hoofdschuldige blijft de plichtvergeten burger zelf, die, in zonde en zingenot zijn zedelijke spierkracht verslappend, de kracht tot eigen initiatief verloor.”

De premier opperde met dit citaat dat er inderdaad een geslaagde aanslag op de vrijheid was gepleegd. Er zou anders geen reden zijn geweest dit citaat te gebruiken. Maar omdat hij het regeringsbeleid verdedigde mogen we aannemen dat hij die aanslag op de vrijheid gerechtvaardigd vond; een aanslag door de Staat, wel te verstaan. Want dat is het instituut dat de vrijheid had beperkt. Als de aanslag níet gerechtvaardigd zou zijn, zo was de heldere boodschap, dan zou de verantwoordelijkheid niet liggen bij de Staat, die is slechts medeplichtige. Dan was dat de eigen schuld van de burger. Immers, het was die burger die niet zelf het initiatief had genomen om de aanslag af te wenden of de gevolgen ongedaan te maken. Die burger verslapte zijn spierkracht en was daarmee de eerstverantwoordelijke. Op een andere wijze kunnen het citaat en de bedoeling daarbij van de premier niet worden begrepen.