Media aan de leiband (Tjeu Lemmens)

anuit dat denkkader verbaast menigeen zich over de eenzijdige berichtgeving aangaande Covid-19 en klimaatverandering. Het lijkt alsof onzichtbare krachten de toetsenborden van reporters en redacties aansturen. Steeds dezelfde namen, gezichten en instituties, die eindeloos hun mantra’s en onheilspellende boodschappen over het volk mogen uitstrooien. Deskundigen met een onberispelijke staat van dienst, die feiten aandragen en nieuws anders interpreteren dan wat binnen de officieel goedgekeurde kaders valt, worden uit de reguliere media geweerd. Erger nog; zij worden zelfs beschimpt, de mond gesnoerd en belachelijk gemaakt.

Intuïtief voelt een deel van de burgerij dat hier iets niet klopt. Het ongenoegen uit zich in vreedzame demonstraties en soms in het uitjouwen van reporters die ter plekke verslag uitbrengen. Zulk gedrag wordt vervolgens door autoriteiten en media breed uitgemeten als ‘aantasting van de rechtsstaat’. Dat is onzin. Een rechtsstaat is een staat waarin burgers worden beschermd tegen de macht van de staat. Dat is bittere noodzaak, want tegen de bevoegdheden van het staatsapparaat – ambtenarij, politie, leger – staat de burger weerloos. Alleen autoriteiten kunnen de rechtsstaat schenden. Burgers die zich individueel of in een groep, met verbaal of fysiek geweld keren tegen andere burgers, schenden de rechtsstaat niet. Een dergelijke bewering is een draconische omkering van de werkelijkheid – gericht op het beknotten van grondrechten. De media riepen zulke valse sentimenten op na de moord op misdaadjournalist Peter R. de Vries. Het AD (7 juli 2021) poneerde zelfs met veel gevoel voor retoriek dat met het pistoolschot “de onderwereld de rechtsstaat midscheeps raakte.” Lariekoek. Zo’n redenering is bedoeld om de geesten van mensen klaar te stomen voor een overheid die rigoureuze systemen opzet om burgers verregaand te kunnen controleren onder het mom van ‘het beschermen van de rechtsstaat’. Het samenspannen van de media met dergelijke doelen nastrevende autoriteiten is symptomatisch voor het ethische verval van wat ooit kwaliteitsjournalistiek werd genoemd.

Om te begrijpen hoe het zover heeft kunnen komen, is het nuttig om met zevenmijlslaarzen door de geschiedenis te stappen, te beginnen met de bezetting van ’40-’45. Destijds verspreidden reguliere kranten kritiekloos de abjecte leugens van de bezetter, tot grote ergernis van gewetensvolle journalisten. Om tegenwicht te bieden richtten sommigen alternatieve kranten op. Die verspreidden volgens de autoriteiten onjuiste berichten. Ze werden illegaal verklaard en onderworpen aan de hoogste graad van censuur; de doodstraf. Na de bevrijding transformeerden enkele van deze verzetskranten, zoals het Parool, Vrij Nederland en Trouw, zich tot reguliere kranten. Vanuit de gedachte “nooit meer een fascistisch totalitair regime!” waren redacties decennialang buitengewoon alert op kwade bedoelingen van machthebbers, inclusief de intenties van de eigenaren van de media waarvoor ze werkten. Daartoe werden statuten opgesteld die de onafhankelijkheid van redacties moesten garanderen.