Elze van Hamelen
ie implicaties zijn kolossaal: miljoenen met elkaar communicerende sensoren in de openbare ruimte, met beperkt of helemaal geen overzicht, inzicht of regulering van wat er met de data die kunnen worden opgevangen gebeurt. De enorme gevolgen voor privézaken en persoonlijke relaties laten zich raden. Daarnaast speelt de kwestie van lichamelijke veiligheid en lange termijn gezondheid. Er bestaan duizenden wetenschappelijke onderzoeken die tonen dat de toename van elektromagnetische straling in de leefomgeving niet mis te verstane risico’s met zich meebrengt.
Talloze artsen en andere specialisten over de hele wereld hebben hier al tegen gewaarschuwd. Zulke waarschuwingen dringen niet door tot de massamedia. Nieuwsgierige burgers die hun weg hebben weten te vinden naar die gedegen medische en andere onderzoeken, en daarover een politieke discussie verlangen, worden weggezet als ‘aluhoedjes’, of wappies die zendmasten in brand steken. Dat is bijzonder kwalijk, want iedereen is blootgesteld aan deze straling en dus ook aan de risico’s ervan.
Electromagnetisme, zo hebben we op school geleerd, is een natuurlijk verschijnsel. Er bestaat een breed spectrum van zichtbare en onzichtbare frequenties waaronder radiogolven, microgolven, infrarood, zichtbaar en ultraviolet licht, röntgenstraling en gammastraling vallen. De korte golven, zoals die van röntgenstraling en gammastraling worden ioniserende straling genoemd. Deze straling heeft het vermogen om een elektron uit de buitenste schil van een atoom te krijgen. De lange golven in het spectrum worden doorgaans elektromagnetische velden (EMV) genoemd, of men heeft het over niet-ioniserende straling. Dit is het bereik waarbinnen de telecommunicatie netwerken – dus 2G, 3G, 4G en 5G – vallen.
Specifieke eigenschappen van 5G
In vergelijking met voorgaande frequentiebanden neemt 5G een breed stuk van het spectrum in beslag en maakt ook gebruik van hogere frequenties, zogenaamde millimetergolven. Op nog een aantal andere manieren wijkt 5G af van eerder bestaande telecommunicatienetwerken. Omdat de hogere frequenties veel minder afstand afleggen, zijn er meer antennes nodig: één per 50-200 meter; multiple input, multiple output, een technologie waarmee zenders onderling veel connecties kunnen verwerken; full duplex, een technologie die simultaan zenden en ontvangen tussen zenders mogelijk maakt. De effecten van deze specifieke eigenschappen van 5G zijn niet getest op de gevolgen ervan op onze lichamen.
Collectieve blootstelling aan misschien zeer schadelijke straling
In de laatste 20 jaar is de hoeveelheid elektromagnetische velden door de introductie van 2G, 3G en daarna 4G, en massale toename in het gebruik van wifi en draadloze apparaten op een nauwelijks bij te houden manier vermenigvuldigd. In onderzoeken naar de effecten daarvan wordt blootstelling meestal geïsoleerd – een specifieke frequentie gedurende korte tijd. Er is weinig tot geen onderzoek over de gevolgen van opstapelende en permanente blootstelling aan verschillende frequenties. Vooral voor kinderen liggen de grootste risico’s bij de lange termijn gevolgen. Deze blijven lang onzichtbaar, en als ze zich voordoen, zijn ze onomkeerbaar. De generaties die nu opgroeien zijn de eerste die zijn blootgesteld, vanaf conceptie en gedurende hun gehele groeiperiode aan een zee van onnatuurlijke elektromagnetische velden. In een gemiddeld klaslokaal staan een digibord, meerdere computers, een stapel iPads, een smartphone en wellicht nog wifiversterking te zenden. Kinderen in de groei zijn gevoeliger voor eventuele schade dan volwassenen omdat hun lichamen meer absorberen.
Advies van de Raad van Europa: bescherm kinderen tegen draadloos
Het Europees Parlement heeft de Raad van Europa gevraagd een advies uit te brengen over de veiligheid van draadloze technologie. Het advies was dat er genoeg bewijs bestond om voorzorgsmaatregelen te nemen. De ministeries van Onderwijs, Volksgezondheid en Milieu van de lidstaten zouden campagnes moeten starten om burgers, maar vooral leraren, ouders en kinderen bewust te maken van de specifieke risico’s die samenhangen met blootstelling aan EMVs. Er werd specifiek gewezen op het belang van onafhankelijk onderzoek en er zou niet gewacht moeten worden tot er 100 procent wetenschappelijke zekerheid is, zoals in de gevallen van asbest, roken of lood in benzine.
Wereldwijd is er in de afgelopen 20 jaar een toename van kanker bij kinderen waargenomen. weederde van de kindersterfte in Nederland komt door een hersentumor of leukemie. Epidemiologisch onderzoek heeft verband gelegd tussen blootstelling aan EMVs en leukemie bij kinderen. Omdat de schedel bij kinderen nog niet helemaal verhard is, is de opname van frequenties uitgezonden door mobiele telefoons en iPads veel groter dan bij volwassenen. De verbanden tussen hersenkanker (glioma’s) en het gebruik van de mobiele telefoon zijn in rechterlijke uitspraken in o.a. Italië en Frankrijk erkend. Frankrijk heeft het gebruik van wifi op crèches verboden, samen met het gebruik van mobiele telefoons op middelbare scholen. Bij Nederlandse scholen is er nog nauwelijks besef over de risico’s waaraan kinderen blootgesteld worden. De grote verzekeraars hebben voldoende begrip voor het gevaar getoond met hun specifieke uitsluiting van schade door blootstelling aan EMVs.
De rol van de overheid
De overheid staat aan de kant van de relevante industrie en belanghebbenden bij 5G. Het is veelzeggend dat de zaak bij het ministerie van Economische Zaken is ondergebracht. Alleen al met de eerste 5G frequentieveiling werd € 1,2 miljard verdiend. Ook werd onderzoek naar de kosten van implementatie van 5G in opdracht van de overheid gedaan. Wet- en regelgeving zijn aangepast zodat telecombedrijven zo min mogelijk hinder ondervinden door burgerprotesten of vergunningsverplichtingen. De nieuwe Telecomwet en het Actieplan Digitale connectiviteit schrijven aan gemeenten voor de uitrol van 5G te faciliteren. Dat houdt onder andere in dat zelden een vergunning nodig is voor het plaatsen van antennes onder 5 meter; grofweg 95% van alle antennes.
PRIVÉLEVEN SPIONAGE
In november 2019 verzocht de Tweede Kamer de Gezondheidsraad om advies uit te brengen over de gezondheidseffecten van 5G. Op zich was dit opmerkelijk, want de ontwikkeling van de technologie en planning van de uitrol waren op dat moment al vergevorderd. De publicatie van het advies werd meerdere malen uitgesteld. De frequentieveiling ging door en geveilde frequenties werden in gebruik genomen. Terwijl er bij de Tweede Kamer nog geen advies was uitgebracht over gezondheidseffecten. Het advies werd uiteindelijk in september 2020 gepubliceerd. De uitspraken in dit rapport hielden zich op de vlakte, maar maanden de noodzaak van nog meer onderzoek naar de gevolgen voor de gezondheid en de blootstelling zo laag mogelijk te houden.
De uitgebreide technische bespreking in de Tweede Kamer is eerst twee keer uitgesteld en heeft vooralsnog niet plaatsgevonden. Het kabinet heeft verder geen gevolg aan dit advies gegeven. De uitrol van 5G gaat door.
Het einde van privacy
Een belangrijk aspect van 5G dat vaak over het hoofd wordt gezien, zijn de implicaties van de technologie zelf. Op dit moment is het veilig omgaan met privégegevens van burgers al een uitdaging. Cybercriminaliteit maakt een opmars. Denk aan het datalek bij de GGD, waarna privégegevens van burgers op social media verhandeld werden. Ook in de toeslagenaffaire zagen we dat de overheid duizenden dossiers met privé-informatie bij hield over burgers en deze informatie tegen hen gebruikte. De introductie van 5G maakt de informatieasymmetrie tussen burger en overheid groter, en verandert dus de machtsverhouding. Met de introductie van het internet der dingen, aangestuurd door 5G, zullen er miljoenen sensoren in de publieke ruimte aangebracht worden. Wanneer je nu nog de keuze hebt om je telefoon thuis te laten wanneer je niet gevolgd of afgeluisterd wil worden, of een app niet installeert wanneer je privédata niet wil delen – met al deze sensoren in de publieke ruimte bestaat die keuze niet langer. De informatie die wij in het privéleven met anderen delen wordt handelswaar voor bedrijven en overheden. Als burger verlies je er alle controle over. Er bestaat geen goed kader binnen de wet om bescherming te bieden. In feite betekent 5G het einde van privacy en de surveillance die het einde van de democratische inrichting van de maatschappij mogelijk maakt.
De 5G Appeal en andere waarschuwingen van artsen en wetenschappers
De ‘5G Appeal’ is een petitie, opgesteld door artsen en wetenschappers, waarin wordt opgeroepen tot een moratorium op 5G, omdat de bewijslast dat de huidige straling – 2G, 3G, 4G, wifi, DECT, etc. – waaraan wij zijn blootgesteld al zeer schadelijk is. En een toename daarvan door 5G is mogelijk rampzalig. Er wordt verwezen naar meer dan 10.000 onderzoeken die gezondheidsschade aantonen na blootstelling aan elektromagnetische velden (EMV). Er zijn ook anderen die waarschuwen: Prof. Dr. Martin Pall bijvoorbeeld, met een achtergrond in natuurkunde en biochemie en met 113 publicaties op zijn naam, is goed onderlegd om de effecten van elektromagnetische straling op levende wezens te beoordelen. Hij presenteert een overzicht van 197 reviews onderzoeksoverzichten) die schade aantonen op korte en lange termijn. Het BioInitiative Report is een initiatief van 29 wetenschappers uit tien landen, die in 2007 een overzicht van meer dan 1800 onderzoeken publiceerden die laten zien dat er schade optreedt bij blootstelling aan EMVs. Er zijn er nog veel meer te noemen, maar deze initiatieven geven een behoorlijk compleet overzicht. Waar waarschuwen ze voor?
Korte termijn effecten
Klachten die op korte termijn naar voren komen in bovengenoemde onderzoeken zijn onder andere: (chronische) vermoeidheid, hoofdpijn en migraine, oorsuizen (tinnitus), duizeligheid, geheugenverlies, concentratieproblemen, evenwichtsstoornissen, hartkloppingen, misselijkheid, hoge bloeddruk, geïrriteerde ogen, gespannen gevoel of onrust en slaapproblemen.
Dit is een heel breed scala aan vage klachten, waarbij je, als je ze ondervindt, waarschijnlijk niet direct eraan denkt dat je wifi of smartphone de oorzaak zou kunnen zijn. Het is saillant dat 40% van consulten bij huisartsen gaan over lichamelijke klachten waarvoor geen of een onvoldoende somatische verklaring gevonden wordt, afgekort ‘SOLK’. De klachten in de SOLK categorie vertonen een bijna een-op-een relatie met de klachten na elektromagnetische blootstelling op korte termijn. Natuurlijk weten we niet of deze SOLK klachten daadwerkelijk door elektromagnetische velden komen. Echter, als deze de oorzaak zijn, dan geldt doorgaans: ‘stralingsbron weg, klacht weg’. Doordat mensen niet weten dat deze klachten door elektromagnetische blootstelling kunnen komen, en dit binnen de GGD of bij huisartsen niet erkend wordt, kunnen ze dus geen maatregelen treffen om zichzelf te beschermen.
Gevolgen op lange termijn
Gevolgen van blootstelling aan elektromagnetische velden op lange termijn, die consistent uit onderzoeken naar voren komen, zijn o.a.: onvruchtbaarheid (spermakwaliteit en miskramen), DNA schade, ondermijning van het immuunsysteem, kanker, diabetes, hart- en vaatziekten, oxidatieve stress en ontstaan van vrije radicalen (leidt tot DNA schade), apoptosis (celsterfte gerelateerd aan neurologische aandoeningen en onvruchtbaarheid), neurologische/neuropsychiatrische effecten, depressie, autisme en ADHD. Met name het aantal mensen dat overlijdt aan welvaartsziekten zoals kanker of hart- en vaatziekten, is in de laatste 20 jaar sterk toegenomen – volgens het CBS zijn deze anno 2019 voor meer dan de helft van de mensen de doodsoorzaak. Er wordt geen verband gelegd met blootstelling aan elektromagnetische velden. Maar, wanneer enerzijds duizenden onderzoeken consistent verband leggen tussen blootstelling en welvaartsziekten, en we zien dat met een sterke toename van elektromagnetische velden in de leefomgeving deze ziekten toenemen, dan is enige voorzichtigheid op zijn minst geboden. En dit mogelijke verband zou beter onderzocht moeten worden. In de Tweede Kamer werd in 2019, aan de vooravond van de uitrol van 5G, een motie om de effecten op lange termijn beter te onderzoeken weggestemd.
Beschermen de normen ons dan niet?
De richtlijnen waarop bijna alle overheden zich beroepen zijn opgesteld door ICNIRP (International Commission on Non-Ionizing Radiation Protection), een private NGO die sterke banden onderhoudt met de telecomsector. Het ICNIRP houdt voornamelijk rekening met opwarmingseffecten na kortstondige blootstelling aan radiofrequenties. Onderzoeken die biologische effecten aantonen worden zonder goede verantwoording terzijde geschoven. Als voorbeeld: het IARC (International Agency for Research on Cancer), dat onder de WHO valt, classificeert EMVs als mogelijk kankerverwekkend (groep 2B). Dit is niet opgenomen in de ICNIRP richtlijn uit 2020. Desondanks houden instituties als de Gezondheidsraad, het kennisplatform EMV, RIVM en het agentschap Telecom vast aan de aanname dat de ICNIRP richtlijnen bescherming bieden.
Tot slot
Het is, op basis van de vele onderzoeken die er liggen, heel aannemelijk dat veel mensen al last ondervinden van de toename van EMVs in de leefomgeving en dat dit een groot risico is voor de volksgezondheid. Wanneer je de hoeveelheid onderzoeken ziet die schade aantonen ver onder de blootstellingsnormen, is het onbegrijpelijk dat de uitrol van 5G wordt voortgezet. En het is ook tegenstrijdig: in naam van bescherming van de volksgezondheid is in het afgelopen jaar de hele maatschappij platgelegd met alle gevolgen van dien. Tegelijkertijd worden zelfs tijdens de lockdowns 5G installaties uitgerold – met alle risico’s van dien. Waarom wordt hier geen voorzorg toegepast? Het raakt de fundamenten van democratie en een vrije samenleving – die zouden ruimte moeten bieden voor individuele keuzes en een maatschappelijk debat over de consequenties van het gebruik van een technologie als 5G.
Gezond Verstand nummer 11