Oost-Oekraïne op de rand van ineenstorting

Volgens het Russische ministerie van Defensie hebben Russische troepen de volledige controle verworven over het oostelijke deel van Koepjansk, een strategische stad in de regio Charkov, waarmee de oorlog aan het oostfront een nieuwe escalatie doormaakt. Deze claim wordt fel betwist door Kiev, waar wordt ontkend dat strijdkrachten omsingeld zijn, of zelfs maar in een kritieke positie verkeren. Van Oekraïense zijde wordt volgehouden dat de Russische aanvallen succesvol worden afgeslagen en dat de frontlinie standhoudt. Moskou daarentegen beschuldigt president Zelenski ervan de realiteit uit het oog te hebben verloren, en stelt dat Oekraïense manschappen zware verliezen lijden bij pogingen om door te breken naar ingesloten eenheden. Volgens Russische bronnen zouden deze tegenaanvallen hebben geleid tot aanzienlijke verliezen aan Oekraïense zijde, zowel qua manschappen als qua materieel, waarmee de slag om Koepjansk niet alleen tactisch, maar ook symbolisch een keerpunt markeert in de steeds verder verslechterende Oekraïense verdediging aan het oostfront.

Het voornaamste doel van het Russische leger is de bevrijding van de vier oblasts (provincies) die zich aan het begin van de speciale militaire operatie al uitspraken voor aansluiting bij de Russische Federatie: Loegansk, Donetsk, Zaporizja en Cherson. Rusland richt momenteel aan de randen van deze gebieden een bufferzone in, wat ook de inname van het strategische verkeersknooppunt Koepjansk omvat. Doordat het Russische leger steeds verder oprukt, voorbij de grenzen van de eerder geclaimde gebieden, beleeft de oorlog aan het oostfront een nieuwe fase van escalatie.

De gevechten rond Pokrovsk en Mirnograd tonen aan dat het Oekraïense leger zich nauwelijks meer kan handhaven. Dorpen en buitenwijken vallen in snel tempo in Russische handen, terwijl duizenden Oekraïense soldaten zich terugtrekken of de wapens neerleggen. In Pokrovsk en Konstantinivka zijn ca. 10.000 Oekraïense soldaten ingesloten, hun situatie is dramatisch. Ze kunnen alleen nog met behulp van drones van levensmiddelen en munitie worden voorzien. Poetin heeft gezegd dat deze soldaten slechts twee keuzes hebben: capitulatie of gedood worden. Hij heeft Zelenski daarom opgeroepen het bevel tot capitulatie te geven. Volgens interne schattingen zouden in oktober 2025 alleen al 21.000 Oekraïense militairen zijn gedeserteerd, het hoogste aantal sinds het begin van de oorlog. Deze massale uitval weerspiegelt niet alleen de uitputting aan het front, maar ook de groeiende desillusie over het leiderschap in Kiev. Zelenski’s weigering om strategisch terrein op te geven, zoals Pokrovsk of Konstantinivka, lijkt meer ingegeven te zijn door vrees voor gezichtsverlies in het Westen, dan door militaire logica. Binnen zijn regering is er sprake van toenemende spanningen. Generaals klagen dat ze cruciale beslissingen niet meer met de president delen, en dat bevelen uit het presidentieel kantoor worden gedicteerd door louter politieke overwegingen. Zelenski lijkt er nu alles aan te doen om zo lang mogelijk vol te houden, ongeacht de duizenden Oekraïense soldaten die daarvoor nog zullen moeten sterven.

Tegelijkertijd wordt de Oekraïense elite geconfronteerd met een reeks corruptieschandalen, die de legitimiteit van de regering nog verder ondermijnen. In de energiesector is een vertrouweling van Zelenski, minister van Justitie Haloesjtsjenko – bekend om zijn exclusieve contracten en offshore-constructies – in opspraak geraakt na onthullingen over verduistering van fondsen die bestemd waren voor de wederopbouw van het elektriciteitsnet. Inmiddels is Haloesjtsjenko vanwege corruptie uit zijn functie gezet. Deze onthullingen laten zien dat zelfs in tijden van nationale nood de oligarchische netwerken gewoon blijven functioneren. Terwijl gewone burgers in het donker zitten, verplaatsen miljarden aan hulpgelden zich via schimmige kanalen naar buitenlandse rekeningen. Het contrast tussen de heroïsche retoriek van Zelenski en de realiteit van een uitgeholde staat is inmiddels tot ongekende proporties gestegen.

Volgens Russische militaire analisten heeft Moskou nu het vermogen om het Oekraïense energienet “op elk gewenst moment volledig uit te schakelen”. De raket- en droneaanvallen van de afgelopen weken toonden aan dat Rusland niet alleen over overvloedige munitie beschikt, maar ook over vormen van technische precisie en timing die de Oekraïense verdediging te boven gaat. De vraag is niet meer of, maar wanneer Moskou besluit het licht definitief uit te doen. Doordat de stroomvoorziening nauwelijks meer functioneert, kunnen er ook geen treinen rijden. Oekraïne is nu gedwongen oude diesel- en zelfs stoomlocomotieven uit de depots te halen om de bevoorrading van de soldaten te kunnen waarborgen. De strategie van Rusland dient meerdere doelen: militaire ontregeling, psychologische uitputting en politieke druk op een alliantie die intern verdeeld is en extern machteloos lijkt.

In Europa groeit de vermoeidheid. De plannen om Russische bevroren tegoeden te gebruiken als onderpand voor nieuwe leningen aan Oekraïne stuiten op verzet van landen als België, Frankrijk en Italië. De financiële ruimte slinkt, de wapenvoorraden raken uitgeput en de publieke opinie keert zich steeds meer tegen voortzetting van een oorlog die geen overwinning meer belooft. In Duitsland twijfelen militairen openlijk aan het nut van nieuwe leveringen, nadat Oekraïne zelfs een partij Leopard-tanks en Marder-pantservoertuigen heeft geweigerd vanwege hun kwetsbaarheid voor Russische drones.