Tjeu Lemmens
De toon van zowel de berichtgeving als de debatten is gelijkluidend: “Deze structurele vorm van extreem geweld tegen vrouwen is een zeer ernstig probleem dat moet worden aangepakt.” De burgemeester van Rotterdam, Carola Schouten, zegt hierover: “We hebben allemaal de verantwoordelijkheid om vrouwen veilig te laten zijn.” De Universiteit van Leiden heeft alle gevallen van moord en doodslag met vrouwelijke slachtoffers tussen 2014 en 2024 geregistreerd in de ‘Femicide Monitor’. In deze periode van tien jaar zijn 448 vrouwen gedood. Om de omvang bevattelijk te maken voor het grote publiek en de ernst van het probleem te onderstrepen, wordt dit getal in de media vertaald naar: “Gemiddeld elke acht dagen wordt er in Nederland een vrouw gedood.” Bij 243 gevallen was de (ex-)partner de dader, dat is gemiddeld 22 vrouwen per jaar, oftewel twee per maand.
Uit deze cijfers concludeert de initiatiefnota dat een speciale femicidewet ter bescherming van vrouwen noodzakelijk is. Uitgangspunt is, dat bij partnerdoding vaak vooraf al signalen aanwezig zijn – ‘rode vlaggen’ genoemd – zoals “al eerder voorkomend geweld, intimidatie, dwingende controle, isolement en stalking”. Daarom dient de wet zowel psychisch geweld als niet-fatale verwurging expliciet strafbaar te stellen, aldus de nota. Voorts moet het wettelijke klachtvereiste voor stalking worden geschrapt en de gevangenisstraf voor dit delict worden verhoogd van drie naar vier jaar. Door het schrappen van het klachtvereiste kan het Openbaar Ministerie (OM) ambtshalve sneller vervolging instellen. Hierdoor bepaalt niet de vrouw of haar (ex-)partner haar psychisch of fysiek kwelt, maar doen overheidsambtenaren dat. Het primaat ligt niet bij degene die zich bedreigd voelt, maar bij overheidsinstanties, zodat op grond van meldingen en via andere kanalen ingewonnen informatie het OM tot vervolging kan overgaan. Verontrustend daarbij is dat de overheid, om snelle opsporing te bevorderen, burgers aanmoedigt ‘rode vlaggen’ anoniem te melden.
De definities die gegeven worden voor rode vlaggen zijn aspecifiek. Dwingende controle is “een vorm van huiselijk geweld waarbij een of meerdere personen een ander sterk domineren en controleren”. De gegeven voorbeelden beginnen vaak met “kan”, zoals: “Het slachtoffer kan daarbij bepaalde vrijheden worden ontzegd.” Stalking wordt gedefinieerd als “een van de uitingen van dwingende controle”. “Bij psychisch geweld wordt ernstige geestelijke schade toegebracht door middel van dwang of bedreiging. Voorbeelden zijn emotionele mishandeling, stalking en intimidatie. Een specifieke vorm van psychisch geweld is dwingende controle.” De definities zijn niet alleen vaag, maar verwijzen ook telkens naar elkaar en bieden daarom een breed spectrum aan mogelijkheden om tot vervolging over te gaan. Voorts stelt de nota dat de signalen die duiden op dwingende controle gedetailleerd in het strafrechtdossier geregistreerd moeten worden, zodat een strafzaak sneller opgepakt en afgerond kan worden.
Het kan regelmatig voorkomen dat er ten onrechte sprake was van een rode vlag. Men kan zich voorstellen hoe een vrouw bij arrestatie van haar man verontwaardigd roept: “Maar mijn man heeft helemaal niks misdaan!” De opsporingsambtenaren zullen zich beroepen op de afschaffing van een klachtvereiste en antwoorden: “Wij beschikken over steekhoudende aanwijzingen. Weest u toch blij, mevrouw, dat ons succesvol speurwerk uw man heeft geïdentificeerd als potentiële moordenaar, met u als potentieel slachtoffer.”
Door verhoging van de strafmaat voor stalking van drie naar vier jaar, krijgt het OM bijzondere opsporingsbevoegdheden, waaronder het opvragen van verkeersgedrag en locatiegegevens, het afluisteren van telefoongesprekken en toegang tot e-mails, sms en whatsapp. Als motivatie stelt de initiatiefnota dat stalking een van de belangrijkste indicatoren is voor de kans op femicide. Dat een strafmaat verhoogd wordt – niet wegens de ernst van het delict maar om de opsporingsbevoegdheden te vergroten – is ook een rode vlag, ditmaal echter voor de kritische waarnemer. En deze rode vlag is een eerste indicatie dat de femicidewet en het optuigen van een honderden miljoenen verslindend professioneel opsporingsapparaat niet bedoeld zijn om femicide te bestrijden, maar om als dekmantel te dienen voor andere doelen.
Dat laatste vermoeden wordt bevestigd door de volgende tekst in de initiatiefnota: “Door onderzoek naar daderprofielen weten we al veel van verschillende typen daders van femicide en hun narratieven. Eerder ingrijpen met de juiste behandelinterventies helpt voorkomen dat zij de plegers van de toekomst worden.” Daderprofielen zijn de hedendaagse psychologische variant van de schedelmetingen van Lombroso in de negentiende eeuw, die ook bedoeld waren om potentiële criminelen op te sporen.
Opvallend is dat in de beschrijving van het daderprofiel geen woord besteed wordt aan het feit dat daders met een immigratieachtergrond, waaronder (minderjarige) asielzoekers, oververtegenwoordigd zijn. Met de verhullende term femicide wekt de nota de indruk dat vooral Nederlandse mannen bruut geweld jegens vrouwen plegen.
Voorts geeft een speciale femicidewet de staat nieuwe instrumenten in handen om met name mannen die onwelgevallige feiten en meningen kenbaar maken, op grond van valse getuigenverklaringen naar heropvoedingskampen te kunnen deporteren, of in tuchthuizen op te sluiten. Dat dit op termijn een toepassing van de femicidewet zou kunnen worden is helemaal niet denkbeeldig of vergezocht. In landen met totalitaire regimes wordt het strafrecht al vaak oneigenlijk ingezet om ongewenste personen buiten de samenleving te plaatsen.
Op het eerste gezicht lijkt het sympathiek om de staat verregaande bevoegdheden te geven om een specifieke groep – in dit geval kwetsbare vrouwen – te beschermen tegen de agressie van mannen. Hierbij moet echter bedacht worden dat het een niet-specifieke wetgeving betreft, dus dat vanuit een ideologisch gezichtspunt vrouwen bescherming genieten, maar dat hun mannelijke omgeving al bij voorbaat verdacht is. Zoals hierboven besproken, schuilt hierin het levensgrote gevaar dat een man ten onrechte wordt opgepakt en veroordeeld; het opsporen en berechten van verdachten van een delict is en blijft nog steeds mensenwerk.
Dat een onschuldige wordt vervolgd en veroordeeld tot een gevangenisstraf staat bekend als een ‘gerechtelijke dwaling’. Vergissingen zijn snel gemaakt en de maatschappelijke druk op opsporingsambtenaren om snel een schuldige te vinden is vaak groot. Daarbij kunnen verdachten – onder druk, of in ruil voor strafvermindering – valse bekentenissen afleggen. Ontlastend bewijs kan worden achtergehouden, zoals twintig jaar geleden gebeurde bij de Schiedammer parkmoord: de veroordeelde werd na tien jaar gevangenisstraf te hebben uitgezeten, onschuldig bevonden.
Het onder druk zetten van politie en justitie om zaken zo snel mogelijk af te handelen leidt tot onzorgvuldigheid, waardoor een verdachte soms veroordeeld wordt ondanks het ontbreken van sluitend bewijs.
Opsporingsdiensten, het OM en de rechtbanken bestaan uit mensen aan wie niets menselijks vreemd is. Zij kunnen een weerzin koesteren jegens een bepaald type mensen en dat in hun oordeel laten meewegen. Voorts kunnen getuigen onjuiste, gelogen of vage verklaringen afleggen, wat invloed kan hebben op beschuldiging, veroordeling en strafmaat. In dezelfde categorie valt de angst voor gezichtsverlies bij politie en justitie, wanneer er geen verdachte wordt opgespoord. Scoringsdwang speelt ook een rol, bijvoorbeeld wanneer promotie afhangt van het aantal opgeloste zaken. Dat is beslist een reëel gevaar. In een Kamerbrief van 7 juni 2024, waarmee het plan van aanpak ‘Stop femicide!’ werd gepresenteerd, stelde het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport dat de instroom van zaken bij het OM verhoogd diende te worden “om een effectievere strafrechtelijke aanpak te realiseren en slachtoffers op die manier beter te kunnen beschermen”.
Gerechtelijke dwaling leidt geregeld tot langdurige gevangenisstraffen. Zelfs nadat – soms na een jarenlange gevangenisstraf – een strafzaak wordt heropend en de veroordeelde onschuldig wordt bevonden, bestookt zijn omgeving hem vaak met psychisch geweld, bedreigingen, mishandeling en uitsluiting, precies die zaken waarvoor hij onterecht was veroordeeld.
Kortom: onder het mom van vrouwenbescherming wordt de rechtsbescherming van mannen uitgehold en worden de opsporingsinstrumenten en -bevoegdheden van de staat sterk uitgebreid. De hierbij betrokken ambtenaren dienen hun tekortschietende kennis bij te spijkeren door het volgen van trainingen en cursussen. Het terugdringen van het aantal vrouwelijke slachtoffers wordt opgevoerd als doel, maar dit is in werkelijkheid slechts een bijkomstigheid. Het werkelijke doel is om een forse stap vooruit te kunnen zetten bij het creëren van een totalitaire surveillancemaatschappij.
– einde artikel –
Je las een Premium artikel uit Gezond Verstand
Volg ons op social media
Kijk en beluister Gezond Verstand via
Gerelateerde berichten
