Sociale controle en de strijd om ons bewustzijn

De intolerantie tegenover mensen met een andere mening dan de ‘juiste mening’, is het resultaat van decennialange propaganda vanuit de overheid en de gevestigde media. Een van de grondleggers van het begrip ‘propaganda’ was Edward Bernays, neef van Sigmund Freud. Zo was hij in de jaren twintig van de vorige eeuw in opdracht van de tabaksindustrie verantwoordelijk voor het ‘aan de vrouw brengen’ van de sigaret. Tijdens de Paasparade in het New York van 1929, regelde hij dat een groep jonge vrouwen in het openbaar sigaretten rookten – iets wat indertijd taboe was. De pers was van tevoren ingelicht en schreef over de actie als een daad van vrijheid. Door sigaretten aan vrouwelijke emancipatie te koppelen, als een symbool van onafhankelijkheid en macht, lukte het om het aantal rokende vrouwen explosief te laten toenemen. Bernays zag de massa als irrationeel en beïnvloedbaar, en vond dat een kleine elite via propaganda de samenleving moest sturen (engineering of consent).

Ook de technocratische beweging ziet de mens als maakbaar en manipuleerbaar door wetenschap en techniek, en vindt dat een kleine groep deskundigen of experts de massa moet leiden. De technocratische beweging kreeg voor het eerst brede publieke bekendheid in 1932. In het tijdschrift The Technocrat werd technocratie beschreven als de wetenschap van social engineering, oftewel sociale beïnvloeding. Technocraten beschouwen de mens als maakbaar, als een machine, die verbeterd en geoptimaliseerd kan worden. Waar dit aanvankelijk vooral zichtbaar was in de inzet van psychologie en propaganda om gedrag te sturen, verschoof de nadruk later steeds meer naar directe beïnvloeding via neurowetenschap.

Al sinds het ontstaan van de neurowetenschap in 1962 is men bezig het menselijk brein en zenuwstelsel te onderzoeken en te begrijpen. In 2013 maakte president Barack Obama honderden miljoenen dollars vrij voor het initiatief Brain Research through Advancing Innovative Neurotechnologies (BRAIN). Het project richtte zich op het maken van een gedetailleerde, systemische kaart van de menselijke hersenen, waarbij elk actief onderdeel in kaart werd gebracht om de werking ervan te begrijpen. Ook werden universiteiten en denktanks over de hele wereld gefinancierd om zich bezig te houden met hersenonderzoek. Zo bestaat binnen de EU het Human Brain Project, en heeft de Rockefeller University een project opgezet om hersencellen op afstand te beïnvloeden door radiogolven en nanodeeltjes te combineren, zodat neuronen in de hersenen aan- en uitgezet kunnen worden. Daarnaast is de Defense Advanced Research Projects Agency (DARPA) – onderdeel van het Amerikaanse ministerie van Defensie – bezig om via de neurowetenschap een zogenaamde supersoldaat te creëren. Via neurale netwerken zouden deze soldaten direct met elkaar kunnen communiceren op het slagveld. DARPA is dan ook sinds de jaren zeventig een grote financier van zogenaamde brain-computer-interfaces (chips in de hersenen).

Taal is vooralsnog een van de belangrijkste wapens als het gaat om social engineering. Een voorbeeld van hoe taal wordt ingezet om het onderbewuste te beïnvloeden, zijn de ‘eight predictions for the world in 2030’ van het WEF. Deze acht voorspellingen zouden gebaseerd zijn op trendanalyses door experts. Volgens Daniel Broudy, hoogleraar retoriek en toegepaste taalkunde, gaat het hier niet om echte trends, maar om mentale conditionering. Door bepaalde woorden of beelden steeds te herhalen, kan een idee of verwachting in het onderbewuste worden geplant. Mensen worden voorbereid op deze toekomstbeelden, zodat het brede publiek ze accepteert als zijnde onvermijdelijk en zelfs wenselijk. Zo is een van de ‘voorspellingen’ dat er een wereldwijde prijs op CO₂-uitstoot komt, die een einde moet maken aan het gebruik van fossiele brandstoffen. Ook de kreet ‘you will own nothing and be happy’ komt voorbij en houdt in dat steeds meer producten zullen worden aangeboden als staatsservice, waarbij het begrip ‘eigendom’ langzaam zal verdwijnen.

Ons onderbewuste reageert sterk op taalprikkels. Via framing bij het gebruik van bepaalde woorden en zinnen kunnen emoties en beslissingen gestuurd worden, vaak zonder dat iemand zich daarvan bewust is. Dit zagen we heel goed in de coronatijd. Anno 2025 zijn de gevestigde media nog steeds bezig om ‘het nieuwe normaal’ te verkopen als iets vanzelfsprekends. Zo worden kinderen met hartproblemen zoveel mogelijk genormaliseerd, zodat het niet als bijwerking van de coronaprikken wordt opgemerkt en is er een nieuw syndroom geïntroduceerd met de naam SADS (Sudden Adult Death Syndrome), zodat plotselinge overlijdens minder verdacht zijn. Ook termen als ‘nanobots’ en ‘neurohacking’, die voorheen tot de sciencefiction behoorden, passeren steeds vaker de revue in de gevestigde media.