Jeroen van den Berg
MI6 had een gelijksoortige rol bij Operatie Spinnenweb, de gecoördineerde, grootschalige drone-aanval op 1 juni jl. op enkele Russische luchtmachtbases. De Britse geheime dienst heeft een lange geschiedenis van spionage-infrastructuren in Rusland, hier ook veelal via slapende cellen. In de achttien maanden eerder begonnen voorbereiding van deze operatie was een intensieve verkenning van de Russische bases nodig. Hier heeft MI6 zorggedragen voor infiltratie in logistieke ketens en Russische dissidentennetwerken. De Britten hebben zich daarnaast ook beziggehouden met signaalversleuteling en bescherming voor Oekraïense agenten op Russisch grondgebied. De gebruikte drones, die autonoom opereren, hebben gebruikgemaakt van gecombineerde West-Europese satelliet- en signaalintelligentie. De Britse inlichtingendiensten hebben hiervoor mede de radarpositie-analyses en frequentieblokkering geleverd. Agenten van de Oekraïense geheime dienst SBU zijn getraind door NAVO-partners en leden van andere geheime diensten, waaronder MI6.
De Britse inlichtingendiensten zijn gestructureerd in drie organisaties. MI5 (Military Intelligence, Section 5 – Security Service), gericht op binnenlandse veiligheid, terrorismebestrijding en contraspionage binnen het Verenigd Koninkrijk. MI6 (Secret Intelligence Service) richt zich op buitenlandse operaties, spionage en het verzamelen van inlichtingen buiten de Britse grenzen. GCHQ is verantwoordelijk voor het onderscheppen van communicatie, cyberoperaties en cryptografie. Samen vormen deze drie pilaren een netwerk van immense operationele kracht, dat vaak nauw samenwerkt met internationale partners, zoals de Amerikaanse CIA, NSA en andere leden van het Five Eyes-inlichtingenverband, bestaande uit Canada, Australië en Nieuw-Zeeland. De wortels van MI6 gaan terug tot 1909, toen het Britse rijk onder druk stond van opkomende machten, zoals Duitsland. Zowel tijdens de Eerste als de Tweede Wereldoorlog speelden Britse inlichtingendiensten een sleutelrol. Denk hierbij aan Operatie Double Cross, waarbij Britse agenten Duitse spionnen wisten te rekruteren als dubbelagent en hen valse informatie gaven over D-day – een beslissende tactische zet in 1944. Ook de impact van Alan Turing en Bletchley Park, waar de Enigma-code werd gekraakt, blijft legendarisch.
Vanaf de omverwerping van Mossadegh in 1953, middels de geheime Operatie Ajax (in samenwerking met de CIA), heeft de Britse geheime dienst zijn blik nooit van Teheran afgewend. Mohammad Mossadegh (1882–1967) was een invloedrijke Iraanse politicus, jurist en nationalist, die vooral bekendstaat als de democratisch gekozen premier van Iran van 1951 tot 1953. Een andere beruchte operatie vond plaats in 2010, toen een gezamenlijk project van MI6, de CIA en de Mossad leidde tot het inzetten van de Stuxnet-worm, een cyberwapen dat Iraanse kerncentrifuges in Natanz saboteerde. MI6 is in hoge mate gespecialiseerd in het infiltreren van Iraanse inlichtingennetwerken in Irak en Syrië. Saillant detail is dat de viersterrenhotels in Damascus, dus in het hedendaagse Syrië van Al Jolani, bomvol zitten met Britse inlichtingenofficieren. De Iraanse media meldden in 2022 dat verschillende westerse agenten waren opgepakt, die onder valse voorwendselen onderzoek deden naar Iraanse nucleaire installaties. In januari 2023 werd tevens bekend dat GCHQ betrokken was bij het afluisteren van Iraanse militaire communicatie, onder meer over droneleveranties aan Rusland.
Sinds de annexatie van de Krim in 2014 is het VK nauw betrokken bij Oekraïne. MI6 levert strategische en operationele inlichtingen aan Oekraïense veiligheidstroepen, met name op het gebied van Russische militaire posities en communicatielijnen. Britse Special Forces (SAS) en MI6-analisten hebben trainingskampen in West-Oekraïne opgezet, waar zij Oekraïense manschappen hebben voorbereid op verschillende vormen van geavanceerde oorlogsvoering.
De GCHQ was betrokken bij het verstoren van Russische communicatie-infrastructuren aan het front. Deze cyberinterventies hebben het Russische leger verstoord tijdens de offensieven bij Bachmoet en Zaporizja. MI6 is verder betrokken bij de coördinatie van Oekraïense drone-aanvallen op Russische schepen in de Zwarte Zee, via het leveren van satellietdata en digitale navigatie-ondersteuning.
De persoonlijke lijfwachten van Zelenski worden geleverd door het aan de Britse inlichtingendiensten en leger gelieerde Group 4 Securitas (G4S). De Oekraïense vestiging van dit bedrijf telt ongeveer duizend werknemers. Er zijn zelfs bronnen die melden dat G4S particuliere gevangenissen heeft in Oekraïne. Bij de valse-vlaggruweldaad in Boetsja, drie jaar geleden, speelde Groot-Brittannië eveneens een duistere rol. MI6 was hier de belangrijkste speler in het samenspannen met de Oekraïense doodseskaders. Dit alles zorgde er destijds voor dat een potentiële vredesregeling werd gesaboteerd.
Operatie Timber Sycamore was een geheime wapen- en trainingscampagne, geleid door de CIA, met steun van MI6 en verschillende Golfstaten, gericht op het bewapenen van Syrische rebellen tegen het regime van Bashar al-Assad, vanaf circa 2012. MI6 had hierbij een cruciale impact door inlichtingen te leveren over netwerken binnen Syrië, selectief rebellen te screenen op ‘gematigdheid’ en logistieke routes te coördineren via Jordanië en Turkije.
Cyprus is een zeer belangrijke locatie voor MI6, het ligt geografisch uitermate strategisch tussen Europa, het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Het eiland biedt toegang tot Syrië, Libanon en Israël (o.a. Golanhoogten). Het geeft verder toegang tot Iran en Irak via langeafstandssignaal-inwinning en tot de Egyptische en Libische kustgebieden. MI6 volgt vanuit Cyprus de Turkse militaire bewegingen en het heeft een luchtafstand van minder dan 1.000 km tot Moskou. Het eiland is sinds de Britse koloniale tijd (1878–1960) nog steeds deels onder Brits militair bestuur.
SIGINT oftewel signaalinlichtingen is een vorm van inlichtingenvergaring waarbij gebruik wordt gemaakt van het onderscheppen, analyseren en interpreteren van elektronische signalen en communicatie. Dit is een zeer belangrijke methode voor MI6, omdat het voorkennis van militaire operaties geeft. Daarnaast wordt het gebruikt voor het lokaliseren van doelen voor drone- of Special Forces-aanvallen. Bovendien wordt het toegepast voor diplomatieke spionage, het volgen van onderhandelingen of interne communicatie van buitenlandse regeringen. De techniek wordt verder ingezet voor cyberoorlogsvoering, het onderscheppen van vijandige malware-activiteit of commando’s aan hackers.
Tempora is een uiterst geheim Brits surveillanceprogramma, dat wordt beheerd door GCHQ. Het is de Britse tegenhanger van het Amerikaanse PRISM-systeem, maar veel krachtiger in technische zin, omdat het rechtstreeks toegang heeft tot de onderzeese glasvezelkabels waarover het wereldwijde internetverkeer gaat. Tempora kwam aan het licht in 2013, door de documenten die Edward Snowden lekte. Het VK is geografisch gunstig gepositioneerd: veel trans-Atlantische en Europese internetkabels komen aan land in zuidwest-Engeland (bijvoorbeeld in Cornwall). GCHQ plaatst interceptiepunten bij deze landingsstations, in samenwerking met grote telecombedrijven als British Telecom en Vodafone Cable. MI6 heeft toegang tot de resultaten, met name voor identificatie en lokalisatie van doelwitten in het buitenland, tracering van financiële transacties of wapenleveringen en het analyseren van buitenlandse communicatie tussen diplomaten, milities of netwerken in Iran, Rusland, Syrië, enz. In 2014 oordeelde het Europees Hof voor de Rechten van de Mens dat Tempora mogelijk in strijd is met Artikel 8 (privacy) van het Europees Verdrag. De Britse wetgeving is nu vervangen door de Investigatory Powers Act 2016, ook wel de Snoopers’ Charter genoemd; deze biedt juridische dekking, maar wordt fel bekritiseerd. De wetgeving maakt het legaal voor de overheid om bulkdata zonder specifieke verdenking te verzamelen, zolang het technisch ‘proportioneel’ is.
De moderne conflicten van vandaag worden niet meer alleen gevoerd via bommen en drones, maar via data, algoritmes en onzichtbare netwerken. In dit nieuwe domein behoren MI6 en GCHQ tot de wereldtop. De oprichting van de National Cyber Force (NCF), een gezamenlijk project van GCHQ en het Britse leger, markeert een nieuwe fase. Deze eenheid richt zich op cyberaanvallen, digitale sabotage en offensieve operaties. Zo werden in 2024 Iraanse oliebedrijven en Russische mediaplatforms door de NCF platgelegd. Ook wordt er zwaar geïnvesteerd in AI-gedreven surveillance, kwantum-cryptografie en autonome cyberwapens. De Britse geheime dienst is een machtige geopolitieke speler die opereert met onzichtbare hand, en hier en daar lijkt het de CIA terzijde te hebben geschoven. Of het nu gaat om sabotage van nucleaire installaties, het digitaal ondermijnen van tegenstanders of het aansturen van rebellengroepen, de dienst bepaalt mede de uitkomst van wereldconflicten, ver buiten het blikveld van parlementaire controle of publieke transparantie.
– einde artikel –
Je las een Premium artikel uit Gezond Verstand
Volg ons op social media
Kijk en beluister Gezond Verstand via
Gerelateerde berichten
