Tjeu Lemmens
Niet-bindende adviezen
De praatsessie met mevrouw Meijer werd ingeleid met straatinterviews. De meesten wisten niet wat een burgerberaad überhaupt inhoudt en Meijer legde het geduldig uit: “Het is een aanvulling op de democratie. Het is de manier om te luisteren naar wat burgers echt willen en de manier om met burgers samen naar heel complexe problemen te kijken.” Alle politieke partijen “willen echt luisteren naar wat de burgers van Nederland te zeggen hebben”. Het landelijk netwerk burgerberaden ziet “burgerberaden als een belangrijk middel om de zeggenschap van burgers te vergroten. Het geeft burgers de mogelijkheid om mee te beslissen over grote maatschappelijke kwesties.” Hier wordt burgers valselijk het gevoel gegeven dat zij meebeslissen, terwijl de bevoegdheid van een burgerberaad slechts bestaat uit het geven van niet-bindende adviezen.
Het NBBK is georganiseerd door het Overlegorgaan Fysieke Leefomgeving (OFL), dat rijksoverheid, burgers, maatschappelijke organisaties en bedrijfsleven samenbrengt om te overleggen over klimaat, landbouw, natuur, energie en water. In een van de officiële stukken staat het doel van het NBBK: “Met dit burgerberaad wil het kabinet de invloed van Nederlanders op de klimaatopgave vergroten, door hen om advies te vragen.” Het NBBK komt in de eerste helft van 2025 zes weekenden in Amersfoort bijeen in gesloten zittingen. Een publieke tribune is er niet; pottenkijkers zijn niet welkom. De eerste bijeenkomst had als doel dat de deelnemers elkaar leerden kennen, alsook “de onderwerpen waarover we advies gaan geven”. Over deze aftrapbijeenkomst valt niets te melden, maar des te meer over enkele merkwaardigheden waarmee dit burgerberaad behept is, waarvan er drie zeer opvallend zijn. Dat zijn: de listige vraagstelling van de overheid, de selectieprocedure van de deelnemers en als derde de vorming van de entourage.
Voorgekookt
|Ook de vijf nog te houden bijeenkomsten zijn voorgeprogrammeerd en geformuleerd in een taal waarmee men kleuters aanspreekt: “Op 8-9 februari gaan we naar buiten om te ervaren hoe mensen en bedrijven dagelijks met eten, reizen en het gebruik van spullen bezig zijn; op 8 maart gaan we in gesprek met verschillende deskundigen die door jullie zelf gekozen zijn; op 12-13 april gaan we op een creatieve manier met elkaar in gesprek over oplossingen; op 17-18 mei maken we de oplossingen steeds concreter. Zo komen we tot een sterk advies.” Tot slot dient in het eerste zomerweekend een gezamenlijk advies te worden afgerond. Om in slechts zes sessies tot een sterk advies te komen kan niets anders betekenen dan dat de organisatoren de adviezen duchtig hebben voorgekookt.
Als je wat dieper graaft, blijkt dat ook zo te zijn. Een milieu-econoom van het Planbureau voor de Leefomgeving heeft een eerste verkenning uitgevoerd, om de organisatoren inhoudelijk voor te bereiden op het NBBK. De notitie verengt de centrale vraag “Hoe kunnen we als Nederlanders eten, spullen gebruiken en reizen op een manier die beter is voor het klimaat?” tot: “Hoe kunnen we ervoor zorgen dat we als Nederlanders minder vlees gaan eten, minder voedsel verspillen, minder vliegen, minder auto rijden, minder nieuwe spullen gebruiken of wel vaker duurzaam geproduceerde spullen kopen, vaker duurzaam geproduceerd voedsel eten en vaker duurzame vervoersmodaliteiten gebruiken, om de klimaatimpact van onze consumptie te reduceren?” Ook stelt de notitie dat het belangrijk is dat de burgerraad beseft dat vrijblijvendheid niet effectief is gebleken en dat overheden daarom “systematische interventies, zoals normering, beprijzing en regulering moeten plegen”. Deze sterke inkadering en de hint om dwangmaatregelen te adviseren, kunnen geen ander doel dienen dan om de adviezen bij voorbaat in een gewenste richting te dirigeren.
Suggestieve vraagstelling
De voornoemde centrale vraag is door voormalig minister voor Klimaat en Energie, Rob Jetten, geformuleerd en zonder aanpassingen overgenomen door de huidige minister van Klimaat en Groene Groei, Sophie Hermans.
wijl aanpassing wenselijk zou zijn geweest, omdat de suggestiviteit als het ware van de vraagstelling afspat. Immers, de vraag impliceert dat het klimaat al is verpest en dat Nederlandse burgers hiervan de schuldigen zouden zijn, omdat zij verkeerd eten, foute spullen kopen en teveel (plezier)reisjes maken. De vraagstelling verbergt listig de onderliggende doctrine dat broeikasgassen – waarvan CO₂ en methaan de voornaamste zijn – de allesbepalende veroorzakers zijn van de veronderstelde opwarming.
Uiteraard is dat laatste niet zo. De zon is de allerbelangrijkste factor die de temperatuur op aarde bepaalt en de hoeveelheid energie die de aarde van dit hemellichaam ontvangt, fluctueert. Dit facet is op geraffineerde wijze buiten beeld geplaatst. Omdat volgens de organisatoren het NBBK een afspiegeling beoogt te vormen van alle Nederlanders, zullen onder de 175 deelnemers er acht of negen zijn die menen dat het klimaat in de afgelopen 100 jaar niet is veranderd. Want 5% van de bevolking denkt er zo over, blijkt uit het rapport Tussen duurzaam denken en duurzaam doen van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP), gepubliceerd op 23 april 2024. Daarnaast vindt bijna de helft van de mensen dat een kleine groep Nederlanders tot vervelens toe maatregelen tegen klimaatverandering opdringt aan alle andere burgers, aldus het rapport. Wat gebeurt er met de deelnemers die sceptisch zijn over het klimaatbeleid? Als klimaatsceptici al niet tijdens het selectieproces zijn buitengesloten, dan is de kans groot dat zij gaandeweg uit het burgerberaad worden weggepest. Na de start van het NBBK zullen mensen die uit het beraad stappen niet vervangen worden.
Dat de deelnemers bespeeld zullen worden is beslist niet denkbeeldig, want de entourage van deskundigen, ondersteunende ambtenaren, organisatoren en ‘onafhankelijke’ adviseurs heeft een overweldigende omvang, terwijl deze personen een grote kennisvoorsprong op de deelnemers hebben. Immers, kennis over klimaat was geen criterium om ‘ingeloot’ te worden. Door hun kennisachterstand zijn deelnemers gemakkelijk te manipuleren en kunnen de adviezen in de gewenste richting worden geduwd. Het NBBK en hun omvangrijke entourage stoppen samen “al hun ideeën in een slim advies voor het kabinet. Zo krijgen Nederlanders meer invloed op de aanpak van klimaatverandering”, huichelt een van de officiële stukken. Voorts wordt de voorzitter gepresenteerd als ‘onafhankelijk’ terwijl de regering haar heeft aangesteld om “een belangrijke schakel tussen het burgerberaad, het parlement en de regering” te vormen. Het vormen van een schakel tussen partijen en onafhankelijkheid botsen met elkaar.
Schimmig selectieproces
De tien deskundigen van de werkgroep zijn door de organisatoren geselecteerd via een schimmige sollicitatieprocedure. Maar dat niet alleen. Ook de selectie van de burgerraad is georkestreerd en wel middels een ondoorzichtig drietrapssysteem onder het mom “een burgerberaad samen te stellen waarin iedereen zich kan herkennen”. Op 14 en 15 november 2024 ontvingen 70.000 mensen, die ‘een afspiegeling vormen van de Nederlandse samenleving’, per brief een uitnodiging. Uit de 4.070 mensen die zich aanmeldden – dat is een magere 6% van de aangeschrevenen – werden 175 deelnemers ingeloot. Daarmee is de samenstelling van het NBBK een typisch voorbeeld van een top-downbenadering. Het is onwaarschijnlijk dat deze burgerraad alle burgers vertegenwoordigt, en dat de uitkomsten de wil van het volk representeren, zoals de overheid suggereert.
In september 2025 wordt het rapport met de ‘sterke’ adviezen overhandigd aan het kabinet en de Tweede Kamer. Binnen een half jaar komt het kabinet met een reactie. Klaarblijkelijk vergt pareren van onwelgevallige adviezen zes maanden van de betrokken ambtenaren. Een jaar na het aanbieden van de adviezen – september 2026 – vindt een slotbijeenkomst plaats met kabinet en Tweede Kamer. In slechts zes sessies verspreid over vijf maanden dient het NBBK een adviesrapport te fabriceren. Vervolgens vergt het één jaar om de selectie uit de adviezen te onderbouwen. Dat is een sterke aanwijzing dat we te maken hebben met een zoethoudertje, een schijnvertoning waarmee de regering onbedoeld bewijst dat de Nederlandse democratie morsdood is. Het legt het kabinet een knuppel in de hand voor het verbaal slaan van tegenstribbelende burgers met woorden als “onze besluiten in de klimaatopgave zijn in lijn met de adviezen van alle burgers van Nederland”.
– einde artikel –
Je las een Premium artikel uit Gezond Verstand
Volg ons op social media
Kijk en beluister Gezond Verstand via