Monique Spangenberg
In november twee jaar geleden werd het publiek een computerprogramma aangeboden dat het verzinnen en schrijven van teksten overbodig maakte. Het was – en is – gratis. Het is een programma dat de gebruiker via het internet verbindt met supersnelle computersystemen die de op het internet aanwezige ontzagwekkende massa’s georganiseerde en ongeorganiseerde informatie kunnen kneden tot een voor de gebruiker gewenste vorm. Het heet ChatGPT, en het werkt met wat kunstmatige intelligentie of AI wordt genoemd. Bij velen is de indruk ontstaan dat het de capaciteit heeft om zelf te denken, en misschien zelfs een bewustzijn met een scheppend vermogen heeft. Het is geprogrammeerd om bij de gebruiker over te komen als iets met menselijke gaven.
Deze ‘intelligente’ robot kan op basis van korte instructies van de gebruiker teksten, beelden of video’s produceren. Het eindproduct is steeds uniek. Deze technologische doorbraak heeft gevolgen die in verband met opvoeding en onderwijs zo ingrijpend kunnen zijn dat er in maart 2023 kamervragen over werden gesteld.
Om de AI-technologie op een verantwoorde manier op scholen in te kunnen zetten, stelde de Europese Unie € 80 miljoen beschikbaar voor NOLAI, het Nederlandse Nationaal Onderwijslab AI, ondergebracht bij de Radboud Universiteit, waarbij scholen, wetenschappers en bedrijven samenwerken.
Dat is weer een onderdeel van het Global Digital Compact dat hoort bij het onder auspiciën van de Verenigde Naties ontworpen Pact voor de Toekomst, dat van belang is voor de uitvoering van Agenda 2030.
Nu staat de tweede generatie AI voor de deur, die vanzelfsprekend nog veel meer doet en dus ingrijpender zal zijn dan wat we al hebben. Al aangekondigd zijn de vormen van de verpersoonlijkte chatbot en de digitale tweeling.
Volgens Amerikaanse techmensen komen deze er ‘eerder dan wij verwachten’ aan: de persoonlijke helpers voor volwassenen en kinderen, evenals de digitale tweelingen of avatars die individuen in cyberspace gaan vertegenwoordigen. Deze online entiteiten zullen met super-AI zijn uitgerust en zullen ons sociale leven drastisch kunnen veranderen.
De verpersoonlijkte AI
De persoonlijke helper maakt gebruik van alle informatie die een individu online heeft achtergelaten. Daarmee zit er meer in het geheugen van de persoonlijke assistent dan degene die de persoonlijke assistent wil gebruiken zelf heeft kunnen onthouden. Elke mail, elke socialemediapost die men ooit heeft geschreven, wat men online heeft gekocht, de websites en platforms die men heeft bezocht, de muziek waar men naar heeft geluisterd – het is een persoonlijke database, speciaal afgestemd op de gebruiker.
De persoonlijke AI-helper kent de gebruikers’ voorkeuren en kan zijn of haar toekomstige gedrag mogelijk beter voorspellen dan de persoon in kwestie. Het kan e-mails beantwoorden en rapporten schrijven in de schrijfstijl van de gebruiker. Bovendien zal de persoonlijke helper alle interactie die men met de helper heeft gehad, alle gesprekken en afspraken die men heeft gemaakt, voor de gebruiker onthouden.
De Kindervriendjes
Voor kinderen zou deze AI-chatbot volgens de techexperts ideaal gezelschap zijn. Dit digivriendje heeft altijd tijd voor hen en geeft direct antwoord op alle vragen. Hij kan uitleggen hoe de wereld in elkaar zit, helpen met huiswerk, het kind aanmoedigen, en grappen vertellen, want het weet ondertussen wat het kind leuk vindt. Zo hoeft een kind zich nooit meer alleen te voelen. De verkopers van deze technologie die nu ten tonele verschijnen, zijn bereid vragen te beantwoorden van en geruststellende woorden te spreken tegen ouders die bedenkingen hebben of bezwaren uiten.
In een recent Amerikaans tv-programma werden de voordelen van GenAI-chatbots voor kinderen op een rijtje gezet. Het kind heeft voortaan een persoonlijke leerkracht aan huis. Ten tweede kan de chatbot de creativiteit van het kind stimuleren, en ten derde helpt het om de last van ouders en verzorgers te verlichten.
Kennelijk weten de producenten van deze chatbots dat ouders het druk hebben en gebruiken ze dat als verkoopargument, terwijl ze daarbij nadrukkelijk stellen dat ouders wijs en verantwoord met hun product om moeten gaan. De experts geven voorbeelden van de manier waarop creativiteit in een kind kan worden gestimuleerd. Het kind kan samen met zijn chatbotvriend een ander einde bedenken voor Harry Potter, of het kind heeft een leuk idee voor een boek of video. Het digivriendje maakt dan op basis van dat idee een boek met passende illustraties of zelfs een film. Dit wordt onterecht voorgesteld als een nieuwe definitie van creativiteit.
AI-chatbots voor kinderen zijn ontwikkeld om zo warm en menselijk mogelijk over te komen. De techniek bestaat zelfs om hen de stem van mama of papa mee te geven. De jongste levensjaren, tot zeven of zelfs tot tien jaar, zijn van groot belang voor het vormen van een identiteit, een beeld over jezelf, over anderen en de wereld.
De bezwaren
Als vragen niet door ouders of andere mensen worden beantwoord, maar voornamelijk door de altijd aanwezige chatvriend, dan zullen bezorgde ouders zich terecht gaan afvragen wat de gevolgen zijn voor de ontwikkeling van hun kind.
Een ander bezwaar van ouders houdt verband met de vraag wat er gebeurt als een kind zich gaat hechten aan een robot, zoals het zich normaal zou hechten aan een mens. De experts geven geen duidelijk antwoord op deze vraag. Men vermoedt dat jonge kinderen dit vriendje zullen behandelen zoals veel kinderen dat doen met een fantasievriendje.
Men geeft wel toe dat een vriendje dat altijd beschikbaar is en het kind aanmoedigt, het kind niet kan leren hoe werkelijke menselijke relaties in elkaar zitten. Spanning, conflict, concurrentie om aandacht, uitdagingen aangaan en leren onderhandelen: het hoort allemaal bij een normale ontwikkeling. Leren omgaan met afwijzing en tegenslag, ontdekken waar de echte interesses van het kind liggen, gedreven door motivatie van binnenuit – dit zijn maar een paar voorbeelden van natuurlijke ontwikkelingsprocessen die door deze digitale vriendschap kunnen worden doorkruist of ondermijnd.
Er zijn gevallen bekend waarbij ‘schadelijk advies’ aan kinderen is gegeven. Men moet ook toegeven dat de langetermijneffecten op een kind dat zich hecht aan een chatbot-vriendje niet eerder zijn onderzocht, omdat die lange termijn er nog niet is geweest.
De persoonlijke helper voor volwassenen
Snapchat heeft al een ingebouwde chatbot, de eenvoudigste versie. Als men my AI gebruikt, verschijnt die als een van de vrienden in de lijst met contacten. Men kan ermee praten of er vragen aan stellen, maar het is nog niet op de persoon afgestemd.
De afgelopen zomer konden de Britten tijdens de verkiezingen stemmen op AI Steve. Deze ‘kunstmatig intelligente’ kandidaat beweerde dat hij met 45.000 kiezers tegelijk kon praten over politiek, waarna op basis van wat net was besproken beleid kon worden uitgestippeld. Zijn leus was dat hiermee de democratie opnieuw was uitgevonden. Deze lijsttrekker bleek een pr-stunt van de directeur van een bedrijf dat op de persoon afgestemde assistenten levert aan zakenmensen in de vorm van een GenAI-chatbot.
Over digital twinning wordt gezegd dat mensen die in de toekomst online zijn, allemaal zo’n tweeling zullen krijgen. Die kan reizen voor ons boeken, simpele e-mails beantwoorden en afspraken voor ons maken. Deze cyberversies van onszelf zullen allemaal door GenAI aangedreven worden. We kunnen een zakelijke digitale tweeling maken voor op het werk en een privé versie voor onze aanwezigheid op sociale media.
YouTube is bezig Y Social voor te bereiden, een Social Media Twin. Er zijn proeven om rechters te vervangen door AI, en advocaten speculeren over de vraag hoe hun vakgebied door AI zal worden beïnvloed. Dat de invloed in het onderwijs en de gezondheidszorg groot zal zijn staat al vast.
Een praatprogramma eindigde met de vraag of mensen door hun persoonlijke assistenten en digitale tweelingen in de toekomst niet een heleboel ervaringen en ontmoetingen met echte, andere mensen gaan mislopen. Of ons sociale leven hiermee niet in gevaar wordt gebracht hangt er vanzelfsprekend van af of men een grens gaat trekken tussen het voordeel van vervelende klussen die met een digitale helper kunnen worden geklaard, en het overheersende belang van ons samenzijn met en gedragingen onder mensen van vlees en bloed. Het hele AI-gebeuren houdt contact in met een immens kunstmatig brein. Dat kan menselijke emoties, creativiteit en conversaties digitaal benaderen, maar het is aan ons om te voorkomen dat het echte relaties gaat vervangen.
– einde artikel –
Je las een Premium artikel uit Gezond Verstand
Volg ons op social media
Kijk en beluister Gezond Verstand via
Gerelateerde berichten
