Sander Boon
De kloof tussen wat technocratische elites willen implementeren en wat de bevolking accepteert, evenals de groeiende wereldwijde afkeer van westerse dominantie, vormen groeiende obstakels. Bovendien kunnen CBDC’s alleen succesvol worden gekoppeld tussen landen die economisch gelijkwaardig opereren, wat vraagt om een einde aan de overwaardering van de westerse gefinancialiseerde economie.
Een transnationale elite bepaalt voor een belangrijk deel de bestuurlijke agenda van natiestaten, vooral gericht op het handhaven van de bestaande machtsstructuren. Invoering van CBDC’s is daarbij instrumenteel. Met name de westerse elite draaft hierin echter door. Het volgt een post-nationalistische ideologie die steeds minder met feiten kan worden gecorrigeerd. (Publieke) intellectuelen en prominenten beginnen voorzichtig te morren en soms zelfs te muiten. Dat kan in snel tempo een verschuiving veroorzaken in de bredere samenleving. CBDC’s kunnen daarbij gaan fungeren als kop-van-jut. Wat in ieder geval opvalt, is dat in elk land waar tot nu toe een CBDC is ingevoerd, de publieke ontvangst zeer matig is en het project voortsuddert of een stille dood sterft. In een klimaat van wantrouwen en angst is het dus maar de vraag of CBDC’s überhaupt breed geaccepteerd zullen worden. Dit gebrek aan draagvlak markeert de groeiende kloof tussen wat technisch mogelijk is en wat sociaal en politiek haalbaar blijkt.
Twee CBDC-versies
Overigens is het in de discussie rondom de mogelijke invoering van CBDC’s belangrijk om onderscheid te maken tussen de twee belangrijkste versies ervan: ‘retail’ en ‘wholesale’. Retail CBDC’s zijn digitale valuta’s die bedoeld zijn voor gebruik door het brede publiek, zoals consumenten en bedrijven. Ze functioneren als een digitale versie van contant geld en kunnen worden gebruikt voor dagelijkse transacties, zoals het kopen van goederen en diensten of het overmaken van geld tussen personen. Veel burgers zijn bezorgd over de potentiële inbreuk op hun privacy en financiële vrijheid die digitale valuta’s met zich mee kunnen brengen.
Deze zorgen zijn terecht. Een CBDC biedt de mogelijkheid om transacties tot op de cent nauwkeurig te volgen. Ze kunnen ook worden geprogrammeerd om ‘gewenst’ gedrag uit te lokken, wat natuurlijk aanvoelt als verregaande inbreuk op financiële vrijheid. Ook kunnen commerciële banken hun rol als tussenpersoon verliezen, wat hen kwetsbaar maakt en mogelijk kan leiden tot verregaande instabiliteit in het financiële systeem.
Wholesale CBDC’s daarentegen zijn digitale valuta’s die specifiek gericht zijn op (grote) financiële instellingen, zoals banken, en worden gebruikt voor wereldwijde transacties binnen het financiële systeem. Dit type CBDC is niet voor gebruik door consumenten bedoeld. Wholesale CBDC’s kunnen ook transacties buiten het dollarsysteem faciliteren en zorgen voor efficiëntere en veiliger transacties binnen het bestaande financiële systeem, zonder directe impact op financiële transacties tussen burgers in de samenleving. De invoering van wholesale CBDC’s is dan ook veel makkelijker dan die van retail CBDC’s, juist vanwege de bredere impact van die tweede versie op de samenleving en het financiële systeem. Daarnaast vereist retail een uitgebreide technische infrastructuur en een brede acceptatie en gebruik door consumenten en bedrijven, wat complex en kostbaar is.
Overgewaardeerde economieën als rem op CBDC
Maar ook de wholesale variant is voor het Westen lastig succesvol in te voeren onder de huidige instabiele monetaire en geopolitieke omstandigheden. De Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk hebben de afgelopen decennia een economie gecreëerd waarin de financiële sector het kloppende hart is geworden. Aandelenkoersen, vastgoedprijzen en andere activa zijn tot ongekende hoogten gestegen, aangejaagd door lage rentetarieven en een constante stroom van schulden. Het resultaat? Een economie die op papier rijk is, maar waarbij de fundamenten zwak zijn. Financialisering, de toename van financiële activiteiten ten opzichte van productie, heeft de economieën van het Westen verregaand overgewaardeerd ten opzichte van andere landen in de wereld.
De groei van activaprijzen staat vaak los van de reële economische prestaties, zoals productiviteitsgroei en innovatie. Dit model heeft bijgedragen aan extreme ongelijkheid binnen en tussen landen en maakt de economieën kwetsbaar voor crises. De financiële crises van 2008 en 2020 waren slechts een voorbode van de instabiliteit die kan ontstaan wanneer financiële zeepbellen barsten. De overwaardering van westerse economieën vormt een belangrijke hindernis voor invoering van – en koppeling aan – andere wholesale valuta. In een systeem waar valuta’s digitaal en direct tussen landen worden verhandeld, is de geloofwaardigheid van de stabiele waarde van die valuta essentieel. Als de westerse valuta’s blijven leunen op opgeblazen activa en schuldgedreven groei, zal hun stabiliteit en aantrekkelijkheid in twijfel worden getrokken door andere landen.
Opkomst van een nieuw internationaal systeem
Terwijl het Westen worstelt met de opkomst van publieke weerstand tegen technocratisch beleid en financiële excessen, bereiden niet-westerse landen zich voor op een nieuwe economische orde. Invoering van wholesale CBDC’s wordt door een aantal belangrijke spelers voortvarend aangepakt. Die gaan het dollarsysteem omzeilen en beloven bovendien een sneller, veiliger en goedkoper internationaal betalingsverkeer. Het westerse narratief van ‘democratie, liberalisme en kapitalisme’ wordt als neokoloniaal ervaren.
Door de dollar en het SWIFT-systeem als instrumenten van geopolitieke druk en uitsluiting te gebruiken heeft het Westen een omgeving gecreëerd waarin landen steeds meer op zoek gaan naar alternatieven.
China werkt actief aan zijn eigen internationale betalingssystemen, en de ontwikkeling van de digitale yuan is een onderdeel van deze strategie. Rusland heeft ondertussen zijn eigen betalingssysteem ontwikkeld, bekend als het SPFS (System for Transfer of Financial Messages), als alternatief voor SWIFT. In oktober 2024 zal tijdens de BRICS-bijeenkomst in de Russische stad Kazan worden besproken of de verschillende systemen van de BRICS-landen buiten SWIFT en de dollar om aan elkaar gekoppeld kunnen worden. Voor landen die nog steeds afhankelijk zijn van het Amerikaanse dollar-gebaseerde systeem, biedt dit een uitgelezen kans om zich los te maken van de greep van de dollar en hun eigen valuta te versterken. Dit zou een fundamentele verschuiving in het mondiale financiële landschap betekenen, waarbij een parallel financieel systeem ontstaat dat niet afhankelijk is van het Westen en zijn sanctie-instrumenten.
Erkenning van decadentie
China en Rusland hebben hun eigen strategieën ontwikkeld die steeds vaker botsen met de westerse praktijk. Vladimir Poetin heeft zich bijvoorbeeld gepositioneerd als een verdediger van traditionele familiewaarden tegen wat hij ziet als de decadentie van het Westen, en biedt zelfs westerlingen een toevlucht om te ontsnappen aan ‘westerse liberale idealen’. Deze spanningen hebben directe gevolgen voor de mogelijkheden tot monetaire samenwerking. Het vertrouwen dat nodig is voor een succesvol mondiaal netwerk van CBDC’s wordt ondermijnd door deze geopolitieke breuklijnen. Om wel effectief deel te nemen aan een mondiaal CBDC-netwerk, zal het Westen moeten erkennen dat zijn werkelijkheid niet universeel wordt gedeeld, en dat er alternatieve wereldbeelden bestaan die even krachtig zijn. Dit betekent niet alleen het aanpassen van de economische strategieën, maar ook het openen van een dialoog waarin ideologische verschillen erkend en gerespecteerd worden. Alleen dan kan het Westen deelnemen aan een mondiaal netwerk van CBDC’s dat op wederzijds vertrouwen en gedeelde belangen is gebaseerd. Landen die zich nu bedreigd voelen door westerse sancties, zoals Rusland en Iran, maar ook China, dat geconfronteerd wordt met een escalerende handelsoorlog en technologische rivaliteit met de VS, zullen terughoudend zijn om hun wholesale valuta te integreren in een systeem waarin het momenteel nog te dominante Westen een rol speelt.
De invoering van CBDC’s in het Westen, zowel retail als wholesale, is uiterst onzeker door eigen toedoen van de elites. Een groeiende groep burgers ziet de machtsgreep door de publiek-private belangen, terwijl niet-westerse landen zich steeds meer afkeren van westerse economische dominantie en zoeken naar alternatieven buiten het dollar-gebaseerde systeem. Deze interne en externe afkeer, gecombineerd met de overwaardering van westerse economieën en oplopende geopolitieke spanningen, maakt het onwaarschijnlijk dat het Westen succesvol deel kan nemen aan een netwerk van mondiaal samenwerkende economieën. CBDC’s, mondiaal of lokaal, zullen in dit klimaat in het Westen geen tractie krijgen. Om enige kans van slagen te hebben, moet het Westen zich ideologisch en economisch heroriënteren en erkennen dat het niet langer het onbetwiste middelpunt van de mondiale monetaire en geopolitieke orde is.
Wat vertel ik mijn medemens?
- Mondiale invoering van CBDC’s dreigt te mislukken door eigen toedoen van de westerse technocratische elites.
- Er zijn twee CBDC-versies te onderscheiden: retail voor de consument en wholesale voor grote financiële instellingen.
– einde artikel –
Je las een Premium artikel uit Gezond Verstand
Volg ons op social media
Kijk en beluister Gezond Verstand via
Gerelateerde berichten
