Cornelis de Deugd
Het Midden-Oosten is momenteel in de greep van de vraag of de Gaza-oorlog zich zal uitbreiden tot een regionale oorlog. De Israëlische bevolking leeft onder spanning van een al langer verwachte vergeldingsaanval door Iran. Niemand weet hoe dit eruit zal zien en ook niet wat Israëls reactie zal zijn, laat staan of het tot escalatie zal leiden. De oorlogsvoorbereidingen gaan intussen wel op volle snelheid door. Amerika is bezig haar oorlogsvloot in de regio uit te breiden, terwijl Iran – met Russische hulp – bezig is zich militair te versterken, en dan met name om hun defensieve capaciteiten te verbeteren. Israël heeft inmiddels, op 25 augustus, een grootscheepse aanval gelanceerd op militaire installaties van Hezbollah in Zuid-Libanon, naar eigen zeggen als een preventieve aanval, omdat Hezbollah bezig zou zijn een grote aanval op Israël voor te bereiden.
Hezbollah zegt daarentegen inderdaad een groot aantal raketten te hebben afgevuurd op militaire doelen in Noord-Israël en noemt dit een ‘eerste fase’ van hun vergelding voor de moord op Fuad Shukr – de hoge Hezbollah-officier die door Israël op 30 juli in Beiroet werd geliquideerd. De Israëlische minister van Buitenlandse Zaken, Israel Katz, laat weten: “Israël heeft gehandeld uit zelfverdediging maar is zeker niet uit op een grotere oorlog.” Hoe accuraat de beschrijvingen zijn die Hezbollah en Israël zelf geven is moeilijk na te gaan, maar escalatie lijkt vooralsnog niet aan de orde.
Israëls provocatie
Niettemin heeft Israël met de moord op Ismail Haniyeh opzettelijk een Iraanse rode lijn heel ver overschreden. Het was feitelijk een Israëlische aanval op Teheran, waardoor Iran – uit hoofde van het recht op zelfverdediging zoals vastgelegd in het handvest van de Verenigde Naties – gelegitimeerd is om gewelddadig te reageren. Benjamin Netanyahu speelt, getuige deze moord, een extreem gevaarlijk spel. Hij wil een armageddon ontketenen en gaat ervan uit volledig te kunnen rekenen op Amerikaanse politieke en militaire steun. Hij heeft in Washington, onder luid en veelvuldig congressioneel applaus, gepleit voor een totale oorlog met Iran, moreel gerechtvaardigd als een oorlog van beschaving tegen barbaren. Bij terugkeer, met Amerikaanse steun op zak, voegde hij de daad bij het woord en provoceerde Hezbollah, Iran en Hamas met onder meer de moorden op Shukr en Haniyeh, goed wetende dat dit tot een bredere oorlog kan leiden. Tegenover Israël staat nu Iran, dat uiteraard géén oorlog wil, maar nu noodgedwongen wel aan zet is om met een reactie te komen die, kortgezegd, én Israël indamt én escalatie voorkomt. Iran oefent geduld, mogelijk omdat zij de bredere geopolitieke consequenties van een vergelding zwaarder laten wegen dan het belang van een onmiddellijke vergelding.
Iran heeft, als regionale grootmacht en voornaam BRICS-lid, al langer een nauwe samenwerking met Rusland. Deze is sinds het begin van de oorlog in Oekraïne in 2022 in een stroomversnelling geraakt. Alles wijst erop dat beide landen naarstig bezig zijn hun samenwerking op militair en veiligheidsgebied uit te breiden. Momenteel vliegen Russische militaire toestellen af en aan om Iran te voorzien van militaire hulp in de vorm van hardware en specialisten. Het gaat met name om grote aantallen S-400-luchtverdedigingssystemen – de beste ter wereld. Het bezoek van Sergej Sjojgoe, secretaris van de Russische Veiligheidsraad, aan Teheran op 5 augustus heeft hierin een belangrijke rol gespeeld. Gezien de dreigende Israëlische taal, ligt het voor de hand dat Iran wacht met vergelden tot in elk geval voldoende S-400-installaties operationeel zijn, naast eventuele andere militaire inbreng van Russische oorsprong.
Ontreddering in Israël
Iran heeft, zelfs zonder militaire actie, al een zekere vorm van vergelding bereikt, hetgeen ook een reden is om geen haast te maken. Je kunt het psychologische oorlogsvoering noemen: Iran tegen het Israëlische publiek. De angst voor een Iraanse aanval maakt dat Israëli’s in schuilplaatsen slapen, hun bedrijven sluiten en velen zelfs het land verlaten. Het is, gezien de eerdere vergelding van 13 april, vrijwel uitgesloten dat Iran burgerdoelen zal aanvallen, maar dat verandert weinig aan de paniek en verlamming in Israël rond de nu ontstane oorlogsdreiging. En dat ondanks de uitbreiding van Amerikaanse militaire aanwezigheid in de regio. Grote aantallen Israëli’s hebben ook een tweede nationaliteit en kunnen indien nodig het land op stel en sprong verlaten. Velen hebben dat al gedaan – inmiddels al zo’n 800.000.
Er zijn ook vele Russische joden in Israël die, zelfs zonder de Russische nationaliteit, direct terug naar Rusland kunnen. Israël zal sociaal, economisch en militair ernstig verzwakken, of zelfs ineenstorten, indien Israëli’s in groten getale het land verlaten. Daarenboven is er grote politieke onrust in Israël wegens het feit dat er veel weerstand is tegen Netanyahu’s politiek, getuige de vele demonstraties en het zware politieoptreden hiertegen. Iran voedt mede deze onrust, en er wordt zelfs gespeculeerd dat Iran meer baat heeft bij het in stand houden van deze spanningen dan bij de vergelding zelf.
Iraanse troefkaarten
Een belangrijke Iraanse troefkaart is het feit dat Iran de Straat van Hormuz controleert, terwijl Irans bondgenoten de Rode Zee controleren en Hezbollah zich militair kan laten gelden op de Middellandse Zee. Tezamen kunnen zij in geval van een totale oorlog de westerse economie lamleggen, iets dat niemand wil en een goede reden kan zijn dat Iran eensgezindheid onder bondgenoten belangrijker vindt dan haast maken met vergelding. Een ander aspect is dat sommigen de Iraanse terughoudendheid toeschrijven aan hun wens om de tegen hen gerichte westerse sancties opgeheven te krijgen. Joe Biden had het beloofd, maar heeft niets gedaan en de kans dat dit alsnog – of in een volgende presidentiële termijn – gebeurt, is ongeveer nul. Zo bezien heeft Iran heel weinig verwachtingen van het Westen. Tijdens zijn inauguratie heeft de nieuwe Iraanse president Masoud Pezeshkian gesproken over vrede, heeft hij Amerika gevraagd de sancties op te heffen en te komen praten. De volgende dag werd Haniyeh door Israël vermoord, met goedkeuring, of zelfs medewerking, van Amerika. De moord is door Iran daarom ook opgevat als een grove afwijzing door het Westen, hetgeen benadrukt dat goede relaties met bondgenoten prevaleren boven een snelle vergelding.
Iran wil met een vergelding voor Haniyeh niet de schijn wekken dat zij daarmee een staakt-het-vuren en een gevangenenruil in Gaza dwarsbomen. Dit is echter een hypothetische kwestie, aangezien Netanyahu geen van beide wil; het zou immers een eind maken aan de Gaza-oorlog zonder dat zijn doel – het etnisch schoonvegen van Gaza – bereikt zal zijn. Antony Blinken is al aan zijn negende poging bezig om een overeenkomst te bereiken, maar elke keer wanneer er een staakt-het-vuren dichterbij komt, komt Netanyahu met extra eisen die wel door Blinken overgenomen worden maar zonder uitzondering voor Hamas onaanvaardbaar zijn. Kortom, een overeenkomst in Gaza komt er onder de huidige omstandigheden niet en dat zal voor Iran dan ook bij een vergelding geen rol spelen. Iran zal er wel voor zorgen dat het voortdurende ‘mislukken’ van de Gaza-onderhandelingen niet in Iraanse schoenen geschoven kan worden.
Er zijn, samengevat, weinig belemmeringen voor Iran voor een vergelding en het ‘afwachten’ is kennelijk vooral bedoeld om eensgezindheid onder zijn bondgenoten te bereiken en militair voldoende op sterkte te zijn.
– einde artikel –
Je las een Premium artikel uit Gezond Verstand
Volg ons op social media
Kijk en beluister Gezond Verstand via
Gerelateerde berichten
