Jeroen van den Berg
landen verplicht worden om internationaal afspraken te maken en hun verantwoordelijkheid hieromtrent na te komen. “Water is iets wat mensen begrijpen”, zo stellen de deelnemers van het overleg.
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft binnen de One Health benadering een belangrijk instrument in handen om aangesloten lidstaten onder druk te zetten, en water is hier een onderdeel van. Het gebrek aan toegang tot schoon drinkwater en sanitaire voorzieningen kan leiden tot tal van gezondheidsproblemen, voor zowel mensen als dieren. Watervervuiling en schaarste kunnen de verspreiding van ziekteverwekkers bevorderen. In Gezond Verstand is al veelvuldig geschreven over de gigantische impact die de nieuwe voorgestelde richtlijnen van de WHO hebben op de lidstaten. Het aangepaste pandemieverdrag voorziet in een mechanisme waarmee een mogelijke ‘dreiging’ al genoeg is om een ‘noodtoestand’ af te kondigen. De directeur-generaal van de WHO kan dit zonder overleg met de lidstaten beslissen. De nieuwe One Health richtlijnen zijn dermate breed en vaag opgezet, dat elementen die ontstaan uit een ‘watercrisis’ onder het mom van een (klimaat)noodtoestand ingezet kunnen worden als een ‘bedreiging voor de volksgezondheid’.
De watercrisis is onderdeel van de agenda’s van verschillende globale organisaties. Het past allemaal in het zesde Duurzaamheidsdoel (SDG 6) van de Verenigde Naties (VN). De hoofddoelen hiervan zijn het optimaliseren van financiering voor waterprojecten, betere data en informatie, meer capaciteit voor waterontwikkelingen, innovatie en optimaal waterbeheer. In maart 2023 werd door de VN, samen met Nederland en Tajikistan, de ‘Water Conferentie’ georganiseerd. Koning Willem Alexander was namens ons land van de partij en zei: “We zullen niet rusten totdat water de plek krijgt die het terecht verdient op de mondiale agenda’s en beleidsprogramma’s. We zullen een vloeiende verbinding creëren tussen water en het bredere werk van de Verenigde Naties tot 2030 en daarna.”
Tijdens de bijeenkomst werden toezeggingen gedaan om meer dan $330 miljard te investeren in de water-agenda. Speerpunten van de conferentie zijn dat er een speciale VN gezant voor water moet komen, de prijs van water gewaardeerd zal gaan worden op haar werkelijke intrinsieke waarde en er dient een overkoepelende mondiale samenwerking te komen tussen overheden, denktanks en supranationale organisaties. Zoals we gewend zijn, probeert de VN ook hier weer alle duurzaamheidsdoelen aan elkaar te knopen. Een opmerkelijke zinsnede in het onderliggende document is dat aanbevolen wordt om waterproblemen door een sterke, op gender gebaseerde, lens te bekijken. Het is verbijsterend hoe iedere keer op flinterdunne wijze allerlei flauwekul aan elkaar gekoppeld wordt.
Ook de Amerikaanse denktank Council on Foreign Relations (CFR) heeft de watercrisis hoog op de agenda staan en koppelen het en-passant ook nog even aan Covid. De ‘pandemie’ heeft gezorgd voor nog meer behoefte aan water, we moeten immers vaker onze handen wassen, aldus de CFR. Lauren Risi van het Wilson Center waarschuwt dat er zelfs wateroorlogen kunnen ontstaan in de toekomst. Kortom, de angstknoppen worden weer behoorlijk ingedrukt. Het gaat binnen de ‘watercrisis’ niet alleen om het creëren van een perceptie van angst en als gevolg daarvan gedrag dat ons rijp moet maken voor rantsoenering. Er worden daarnaast bewuste acties uitgevoerd die onze water-infrastructuur moet gaan aanpassen, met allerlei consequenties. Er zijn de afgelopen drie jaar in opdracht van de Europese Unie 665 stuwdammen verwijderd in 16 verschillende landen in Europa. Er moeten volgens dit plan in totaal zo’n 15.000 stuwdammen verwijderd worden, zogenaamd voor natuurherstel. Dit zijn duizenden dammen per jaar. Dit alles in het kader van het Open Rivieren Programma van de EU.
Het Wereld Natuurfonds doet ook mee met deze doelen en verklaart dat het nodig is om de biodiversiteit te herstellen en dat vissen weer gewoon moeten kunnen doorzwemmen. De dammen zijn in het verleden echter niet voor niets aangelegd en worden ingezet als middel om grote hoeveelheden rivieren smeltwater op te vangen dat dient als drinkwater voor de bevolking en irrigatiewater voor de boeren. Het levert fikse problemen op voor de drinkwatervoorziening door de dammen op deze immense schaal te verwijderen. In Spanje zijn de afgelopen jaren watertekorten ontstaan die vervolgens door middel van tankwagens opgelost moesten worden. Het verwijderen van de stuwdammen heeft als gevolg dat waterkrachtcentrales worden afgebroken, zodat er energieschaarste kan ontstaan. Bovendien zorgt het verwijderen van de stuwdammen voor een veel hogere stroomsnelheid van rivieren in berggebieden, waardoor modderstromen tot stand komen en rivieren sneller buiten hun oevers treden. Deze gevolgen worden in de reguliere media gekoppeld aan klimaatverandering, terwijl het vaak een directe consequentie is van het weghalen van de stuwdammen.
In Nederland is men, als effect van de vierde nota Waterhuishouding, gestart met het afkoppelen van hemelwaterafvoer van de riolering. Bij het vernieuwen van riolen, meestal in combinatie met ophogen van de straat, is er door de overheid de verplichting gesteld dat regenwater niet meer door middel van het open riool mag worden afgevoerd, maar via separate buizen die een veel kleinere diameter hebben. Rioolbuizen hebben een diameter van 1,5 tot 2 meter en hemelwaterafvoerbuizen meestal maar 30 cm, en zitten daarom veel sneller vol. De Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer (STOWA) heeft in een rapport met als titel ‘Afkoppelen, kansen en risico’s van anders omgaan met hemelwater in de stad’ gezegd dat dit niet zonder gevaar is, want de kans op wateroverlast kan namelijk toenemen, omdat de beschikbare berging van het hemelwater afneemt. Als het hard regent raken de buizen snel vol, maar ook de sloten en singels die het overtollige water moeten opvangen. Hierdoor vloeit het water terug en beginnen de putten te borrelen. Om dit op te lossen, moeten gemalen aangezet worden. Dit blijkt vanwege beperkte bemensing in de weekenden vaak niet te gebeuren. De meeste Nederlanders zijn niet op de hoogte van deze ontwikkelingen en zijn, geholpen door de reguliere media, snel geneigd om dit abusievelijk te wijten aan klimaatverandering. Het RIVM doet mee met de waterpaniek en geeft aan dat er snel actie nodig is om een drinkwatertekort in 2030 te voorkomen. Als eerste mogelijkheid adviseert deze instantie om minder drinkwater te gebruiken. De overheid moet volgens hen de regie nemen, omdat extra waterwinning beslag legt op de schaarse ruimte in ons land. De belangen tussen landbouw, scheepvaart, industrie, recreatie en natuur moeten worden afgewogen, zo zegt het RIVM.
Het rantsoeneren van water wordt in de praktijk al uitgeprobeerd in Europa. In Zuid-Oost Engeland is het drinkwaterbedrijf Affinity een proef gestart om bij klanten een progressief watertarief in rekening te brengen. Bij weinig gebruik geldt een goedkoop tarief en bij een hoger gebruik een duur tarief. In Duitsland is de watermaatschappij Strausberg Erkner ook begonnen met rantsoenering van water. Aanvankelijk zullen de beperkingen alleen gelden voor nieuwkomers in de regio. Voor hen zal het watergebruik in nieuwgebouwde huizen beperkt zijn tot 105 liter per persoon per dag. Als het quotum overschreden is, worden automatisch boetes opgelegd. Vanaf 2025 zal deze regel uitgebreid worden en gelden voor alle inwoners van het gebied. Verder wordt in de hoofdstad Berlijn een plan uitgewerkt met als titel ‘Masterplan voor de watervoorziening’. In tijden van droogte is drinkwaterrantsoenering als maatregel opgenomen. Speerpunt is dat met name huishoudens minder water moeten gaan gebruiken en hiervoor worden reclamecampagnes ingezet.
Het Climate Adapt, dat onderdeel is van de Europese Commissie, pleit in een voorstel tevens voor waterrestricties en waterrantsoenering. De beperkingen die ze voorstellen kunnen gelden voor de hoeveelheid van het af te nemen water, maar ook voor afname op bepaalde tijden. Rantsoenering kan volgens de werkgroep in de praktijk gerealiseerd worden door water tijdelijk af te sluiten, echter ook door de druk zodanig te verlagen dat normaal gebruik niet mogelijk is. In het rapport wordt expliciet genoemd dat er gestuurd gaat worden op beïnvloeding van de bevolking. Het sturen op gedrag blijft daarmee een belangrijke troef in de water-agenda.
– einde artikel –
Je las een gratis artikel uit Gezond Verstand
Volg ons op social media
Kijk en beluister Gezond Verstand via