Handhavers van de officiële werkelijkheid (Patrick Neeteson)

Om hun naam onder het grote publiek bekendheid te geven organiseren sommige fact-checkers ook allerlei vormen van entertainment met beroemdheden. Zo organiseerde Poynter Institute samen met PolitiFact midden mei dit jaar een driedaags Fact Check Festival: ‘United Facts of America’, met de Amerikaanse covid-maatregelen regisseur Anthony Fauci in de hoofdrol. De lijst met sprekers bevatte onder meer CNN’s Christiane Amanpour en Brian Stelter. Voor slechts $50 was iedereen welkom om de waarheid ‘mee te vieren’. Psychologen en experts uit de geestelijke gezondheidszorg spraken over hoe we allemaal in tijden van crisis de waarheid beter kunnen delen met onze vrienden en kiezers. Fact-checkers dienden al langere tijd de Amerikaanse overheid in haar pogingen om regeringwisselingen in de wereld te realiseren. Een goed voorbeeld daarvan was de propaganda in verband met de Witte Helmen, de zgn. mensenreddders die slachtoffers van bombardementen in Syrië uit het puin zouden redden. Deze voor de propaganda in het Westen belangrijke groep had banden met de jihadisten die aan deze oorlog deelnamen. Snopes oordeelde dat de berichtgeving hieromtrent als ‘fake news’ moest worden beoordeeld, ondanks het bestaan van meerdere video’s van leden van deze groep, waarin overduidelijk te zien was dat ze betrokken waren bij moordpartijen en bij feesten van Al-Qaeda-strijders. Bijna 20 jaar geleden tuimelden alle grote nieuwszenders over elkaar heen om de leugens van de regering-Bush en de verzonnen redenen voor de invasie van Bagdad als zijnde de waarheid te verkopen en te publiceren. De Washington Post, momenteel eigendom van miljardair Jeff Bezos, deed ‘feiten onderzoek’ naar de uitspraken van General Wesley Clark en de leugens van Bush. De generaal werd in diskrediet gebracht. De conclusie was: Bush ‘loog niet, hij was gewoonweg niet goed door de CIA geïnformeerd’. Tegenwoordig is Jeff Bezos als eigenaar van Amazon direct belanghebbende bij een honderden miljoenen kostende cloud-service voor defensie. Dr. Fauci gaf op het Poynter/PolitiFact event van vorige maand antwoord op de vraag of hij nog steeds van mening was dat het virus een natuurlijk ontstaan en verloop kende. Dr. Fauci zei er niet meer zeker van te zijn dat Covid-19 op natuurlijke wijze tot stand is gekomen en dat we beter moeten onderzoeken wat er in China is gebeurd, totdat we hebben vastgesteld of het misschien toch niet van een dierenmarkt afkomstig was, maar uit een Chinees laboratorium.

In dit geval zien we dat veranderende politieke strategieën die plaatsvinden op de achtergrond van de Amerikaanse partijpolitiek het de fact-checkers moeilijk kunnen maken. Wat interessant is aan deze ommezwaai is dat politieke strategie, fact-checking en het toepassen van censuur elkaar in de wielen kunnen rijden. Hoewel Fauci altijd heeft beweerd dat het virus in de natuur is geëvolueerd en van mens op dier is overgegaan en fact-checkers hem een heldenstatus hebben bezorgd voor zijn rol in het ontkennen dat het in een laboratorium kon zijn gemaakt, moest Poynter/PolitiFact op 17 mei jl met een rectificatie komen inzake de ‘lab origin’ fact-check.

De voorgeschreven werkelijkheid die als een verstikkende deken het alternatieve geluid dempt, manifesteert zich steeds heviger en frequenter. Wetenschappers met onwelgevallige ideeën mogen hun woordje doen op een videokanaal dat daarna wordt verbannen. Kritische artsen worden opgebeld met de boodschap dat ze hun verhaal moeten bijstellen en zowel de reguliere media als sociale netwerken laten zich de waarheid dicteren door één en hetzelfde malafide factcheckers bolwerk. Het corrupt geraakte landschap van media en fact-checkers beslaat – ook nu de rol van het zogenaamde levensgevaarlijke virus afneemt – het gehele speelveld van alles wat voorheen aan controversiële onderwerpen open en eerlijk mocht worden besproken, van klimaatverandering tot aan de Amerikaanse verkiezingsuitslagen.