n Den Haag, waar de boeren al weken onderhandelen met het ministerie van Landbouw, natuurorganisaties, retail, agribusiness en nog een aantal clubs, gaat het namelijk met de dag slechter. De gesprekken verlopen stroef, laat staan dat er zicht is op een Landbouwakkoord. Een wenkend perspectief ontbreekt tot op heden. De onderhandelingen zijn in januari gestart op aanraden van Johan Remkes. Hij trad op als crisismanager en in zijn advies schreef hij dat het vertrouwen tussen boer en overheid hersteld moet worden. De crisis is ontstaan door de uitgeroepen stikstofcrisis, die in werkelijkheid niet bestaat. De komende jaren zullen 3.000 landbouwbedrijven (dit aantal staat nu vast) worden verleid, zo staat het letterlijk in een Kamerbrief, om hun bedrijf vrijwillig te beëindigen.
Zij worden uitgekocht. De rekenmodellen laten zien dat deze stikstof-piekbelasters natuurherstel in de weg staan. Vrij en willig is strak ingekaderd. Want wanneer de deugden vrij en willig uitblijven, wordt er gedwongen onteigend. Een en ander is vastgelegd in de Wet stikstofreductie en natuurverbetering. Geen enkele provinciale fractie of gedeputeerde kan aan een door de Tweede en Eerste Kamer aangenomen wet wezenlijk iets veranderen. Ook kan een provincie geen eigen koers gaan varen door de wet te negeren, want een nationale wet is leidend.
Drie groene klavertjes vormen het beeld achter de slogan ‘Iedere dag BBBeter’. Wellicht bedoelen zij dat het met de natuur iedere dag beter zal gaan nu er 3.000 boerenbedrijven hun deuren moeten sluiten. Daarmee steunt de BBB impliciet het huidige kabinetsbeleid. Dat verbaast niet, want veel van de mensen op de provinciale kieslijsten van de boerenpartij zijn afkomstig van het CDA of de VVD. Fractieleider Caroline van der Plas is zelf ook een ex van de christendemocraten. Van oudsher stemmen veel boeren op CDA en VVD, maar gelet op de beleidsplannen en anti-boerenwetten zal dat verleden tijd zijn. Alhoewel je het met kiezers in een stemhokje nooit weet.
De BBB heeft haar kandidatenlijst voor de Eerste Kamer ook klaar. Deze 75-koppige Kamer wordt na de provinciale verkiezingen herverdeeld. Op nummer één van de BBB-lijst staat Ilona Lagas (67) uit het Overijsselse Vinkenbuurt. Op de website van de boerenpartij is te lezen dat het hier gaat om een dame met ruime bestuurlijke en politieke ervaring. Bij welke partij zij die heeft opgedaan wordt niet vermeld. Maar ze is afkomstig uit de VVD. Een tweede plaats op de Eerste Kamer kandidatenlijst van de BBB is voor het voormalige Tweede Kamerlid Gert-Jan Oplaat uit Markelo. Ook een VVD-er. Hij is pleitbezorger van industriële landbouw, met name de intensieve pluimveehouderij. Hij was tegen een verbod op de legbatterij en juist voor verdere groei van intensieve veehouderij. Gevolgen voor omwonenden en de leefomgeving door fijnstof en mestoverschot? Daar had en heeft Oplaat geen boodschap aan. De VVD-fractie in de Eerste Kamer kan onder een andere naam nog groot worden.
Om tot een Landbouwakkoord te komen, wordt er veel en met veel mensen gepraat. De structuur is als volgt. Er is een hoofdtafel en er zijn zes sectortafels. Aan de hoofdtafel zit Landbouwminister Adema met vertegenwoordigers van maar twee boerenbelangenorganisaties. Dit zijn de LTO en het NAJK (organisatie van jonge boeren). Dat heeft veel verontwaardiging bij andere landbouwclubs opgeleverd. Want slechts 20% van de boeren is lid van de LTO. Ook neemt een natuurvereniging deel. De sectortafels zijn ingedeeld naar segment uit de landbouw. Zo is er bijvoorbeeld de sectortafel melkvee- en kalverhouderij. Aan deze sectortafel worden antwoorden gezocht op de kernvraag: hoe ziet de melkveehouderij er in 2040 uit? Gesproken wordt wekelijks met acht melkveebelangenorganisaties, natuurpartijen, zuivelindustrie, retail, provincies en ambtenaren van het ministerie van Landbouw. Bevindingen worden teruggekoppeld naar de hoofdtafel. Dit proces verloopt stroef. Dat komt doordat één onderwerp niet besproken mag worden aan welke tafel dan ook: stikstof. Het is echt waar. De Stikstofwet is aangenomen, nu de crisis oplossen. Dat gebeurt niet aan tafel. De tafels zijn bedoeld voor herstel van vertrouwen.
Elk bedrijf moet een milieuvergunning hebben, de zgn. PAS melding, en daarin staat hoeveel stikstof het uit mag stoten. In 2019 verklaarde de Raad van State dit in 2015 ingevoerde nieuwe vergunningensysteem onwettig. Melkveehouders die in de periode 2015-2019 een PAS aanvroegen zitten sinds de Raad van State-uitspraak zonder legale vergunning. Al vier jaar belooft de overheid hen te legaliseren omdat de boeren zelf geen debet zijn aan het vernietigen door de Raad van State van het vergunningensysteem.
Een grove schatting is dat er 3.400 gedupeerde boeren zonder vergunning zijn. Slechts 42 zijn in de afgelopen vier jaar gelegaliseerd. Het bedrijf van de rest zit op slot. Zij krijgen geen financiering van banken voor investeringen. De bank vindt leningen aan bedrijven zonder vergunning een onaanvaardbaar risico. Opvolgers krijgen om die reden de hypotheek niet rond. Eerst moet het ouderlijk boerenbedrijf een legale vergunning hebben. En bovenal: er hangt handhaving boven hun hoofd, want een bedrijf runnen zonder geldige milieuvergunning is strafbaar. De overheid zegt de PAS-melders te gaan legaliseren als er stikstofruimte vrijkomt van opgekochte bedrijven. Dit thema hakt erin bij duizenden boerengezinnen en mag door minister Adema niet besproken worden aan de sectortafels.
Belangenorganisaties zijn daarmee klemgezet. Slikken of stikken. Weglopen bij de onderhandelingen geeft een vrijbrief aan de overheid om eenzijdig een Landbouwakkoord op te stellen. Daar heeft minister Adema ook mee gedreigd. Aan tafel blijven praten met een verbod om over de PAS-boeren te praten is een vorm van lafheid ten opzichte van de duizenden collega’s die met de rug tegen de muur staan en geen zicht hebben op hoelang de onzekerheid over legalisatie nog voortduurt.
Wie is er piekbelaster en wie wordt dus opgekocht? Ook dit stikstofonderwerp is taboe aan de tafels. Half april komt de overheid met de zwarte lijst van 3.000 boeren. Tot die tijd weet niemand of hij een piekbelaster is. De streefdatum voor een Landbouwakkoord is net voor die tijd: begin april. Herstel van vertrouwen wordt moeilijk als één partij de agenda en het tijdspad bepaalt.
Los van de stikstofmalaise spelen er nog andere thema’s die een perspectief voor de melkveehouderij in 2040 onzeker maken. Een bizar element is dat de overheid de suggestie wekt dat boeren hun toekomstplaatje zelf in mogen kleuren. Daarom hebben acht melkvee-organisaties een knelpuntenanalyse gemaakt op basis van beleidsvoornemens die zowel zichtbaar als verstopt zijn. Conclusie is dat 35% van de melkveehouderij het jaar 2040 niet zal halen. De melkveehouderij (circa 16.000 bedrijven) heeft 1,1 miljoen hectare grond in gebruik/eigendom, hoofdzakelijk grasland. Twee kernpunten in de analyse zijn dat de stapeling van beleidsplannen leidt tot een verkleining van het grond-areaal voor de melkveehouderij van tenminste 236.000 hectare. Dat is een reductie van ruim 20%.
Melkveebedrijven worden teruggedrongen ter wille van doelstellingen die niets met stikstof of milieu in het algemeen te maken hebben. De grond die vrijkomt is bedoeld voor het bouwen van 100.000 huizen per jaar (33.000 hectare), het aanleggen van zonneparken (35.000 hectare) en extra ‘natuur’ (155.000 hectare). Op bedrijfsniveau wordt de beschikbare grond ook nog met ongeveer 5% beperkt doordat vanaf dit jaar 3 meter vanaf de slootkant niet meer bemest mag worden. Een boer met veel sloten verliest dus mestplaatsingsruimte en moet die mest afvoeren. En dat kost veel geld. Daarnaast komen nog de bedrijven inclusief hun grond die als piekbelasters worden onteigend. Het verlies komt uit op een teruggang in de melkveehouderij van 35%. Dit heeft direct gevolgen voor de totale binnenlandse melkproductie, die daalt van 13,7 miljard kilo melk naar 8,9 miljard kilo per jaar. Een ander knelpunt is schaarste op de grondmarkt met prijsverhogende gevolgen. Zonder grond kun je geen koeien houden of gras voeren.
De minister heeft zijn gespreksgenoten aan de hoofdtafel toegezegd inhoudelijk op de knelpuntenanalyse te gaan reageren. Tot die tijd heeft praten weinig zin, maar opstappen is geen optie, want de trein raast voort.
Volg Gezond Verstand via:Â
Telegram: https://t.me/gezond_verstand
Facebook: https://www.facebook.com/StichtingGezondVerstand/
Twitter: https://twitter.com/_GezondVerstand
LinkedIn: https://www.linkedin.com/company/stichting-gezond-verstand/
Instagram: https://www.instagram.com/gezondverstand.eu/
Kijk/beluister Gezond Verstand via:
YouTube: https://www.youtube.com/c/stichtinggezondverstand
Spotify: https://open.spotify.com/show/7J42HUFoHpr7vCCy63jDjz?si=193440649f3e4d96
Soundcloud: https://soundcloud.com/gezond-verstand