Brussels neokolonialisme binnen de EU

Ook Georgië kent interne verdeeldheid over de politieke bestemming van het land. De regering probeert een zekere afstand te bewaren van de Brusselse confrontatie met Moskou, mede uit angst voor escalatie. Zo nam Georgië, naast anti-woke wetgeving, ook ‘Russische’ wetgeving aan die de invloed van buitenlandse ngo’s aan banden legt. Brussel interpreteerde die terughoudendheid als “afglijden naar autocratie” en reageerde met politieke druk en samenwerkingsboycots.

Voor Georgië geldt hetzelfde als voor Moldavië; strategisch gelegen op de uiterste zuidflank van de NAVO. Om dit complex van redenen werd Georgië recent geconfronteerd met soortgelijke druk vanuit de EU voor haar relatie tot China, onder andere voor het gebruik van Huawei-technologie en deelname aan het Belt and Road Initiative. Ook hier blijkt dat kandidaat-lidstaten niet alleen worden geacht zich aan te passen aan Europese wet- en regelgeving, maar ook aan de geopolitieke oriëntatie van de EU.

Servië is al sinds 2012 EU kandidaat-lidstaat, maar er is nog steeds geen uitzicht op toetreding. De band met Rusland en China vormt een van de struikelblokken, net als het niet erkennen van Kosovo, dat zich in 2008, met militaire steun van de VS, afscheidde. De Servische president Aleksandar Vučić bewaakt angstvallig de eigen soevereiniteit en de band met Rusland, net zoals Hongarije en Slowakije dat doen. Tezamen vormen zij een front tegen wat de Hongaarse minister van Buitenlandse Zaken, Peter Szijjarto, onlangs beschreef als “toenemende buitenlandse druk”. Volgens hem stuurt Brussel aan op een regimewisseling in Servië, Hongarije en Slowakije. Twee dagen na deze verklaring brak op 17 augustus inderdaad een kleurenrevolutie uit, met van buitenaf georganiseerde opstanden, zowel in Belgrado als elders in Servië.

Zowel Moldavië als Servië en Georgië bevinden zich in een onmogelijke spagaat-positie. Formeel zijn het op dit moment nog soevereine staten, met – in het geval van Moldavië – een grondwettelijke neutraliteit. Aan de andere kant wordt hun soevereiniteit meer en meer uitgehold wanneer politieke, economische en veiligheidskeuzes verplicht bij het Brusselse beleid moeten aansluiten. De Brusselse druk versterkt de interne verdeeldheid tussen een pro-EU elite versus een bevolking die loyaal is aan de eigen soevereiniteit, of historische geopolitieke banden. Zowel in Gagaoezië en Transnistrië – beide met een grote mate van zelfbestuur binnen het Moldavische verband – is dit overduidelijk het geval.

Tenslotte volgt destabilisatie middels kleurenrevoluties, die via ngo’s langzaam maar zeker toewerken naar een politieke machtswisseling richting NAVO/EU.

Op het bredere wereldtoneel zijn Moldavië en Georgië strategische schakels in de oostwaartse uitbreiding van westerse invloed. Voor de EU/NAVO zijn zij cruciaal om de zuidoostflank van Europa te stabiliseren en de Russische invloedssfeer terug te dringen. Voor Rusland zijn het belangrijke bufferstaten, die niet ‘verloren mogen gaan’ aan het Westen, omdat daarmee ook strategisch terrein wordt prijsgegeven.

In die context wordt neutraliteit door alle partijen met argwaan bekeken. Brussel ziet hun neutraliteit en soevereiniteit als ongewenst. Moskou ziet het als schijnneutraliteit, die slechts dient om westerse invloed te maskeren. Binnenlandse partijen gebruiken het als argument voor of tegen geopolitieke keuzes, afhankelijk van hun ideologische oriëntatie.

Het neokoloniale draaiboek is overal merkbaar. Partijen met een kritische houding jegens Brussel, voorkeur voor eigen soevereiniteit en voor normalisering van de relatie met Rusland, worden verboden, of probeert men te verbieden: de AfD in Duitsland, de Rassemblement National (RN) van Marine Le Pen, die uitgesloten werd van diverse regionale verkiezingen, de SOR-partij in Moldavië.

Ook inmenging in verkiezingen behoort tot het draaiboek. In Roemenië bereikte de EU-kritische kandidaat Călin Georgescu tegen alle officiële peilingen in de tweede ronde met 23 in plaats van de voorspelde 5 procent van de stemmen. Georgescu werd, om bureaucratisch-administratieve redenen en verdenking van Russische steun, via een zeer omstreden rechterlijke uitspraak uitgesloten van deelname aan de beslissende verkiezingsronde waardoor een pro-EU kandidaat, Marcel Ciolacu, uiteindelijk won.

Ook mag de rol van Brussel bij de laatste Poolse verkiezingen, waarbij pro-EU kandidaat Tusk uiteindelijk won, niet worden onderschat. Er was sprake van Brusselse invloed in de vorm van financiële druk op Herstelfondsen en inmenging in de werking van het Poolse Hooggerechtshof.

In een wereld die uni-polariteit afzweert, lijkt er veel ruimte voor landen die zich willen onttrekken aan de druk van blokvorming. Moldavië, Georgië en Servië zijn voorbeelden hiervan. De realiteit is echter dat het oude, bestaand machtsblok van de EU er alles aan doet om dergelijke staten koste wat kost in hun greep te houden. Gelegen binnen Europa – met uitzondering van Georgië uiteraard – dwingt dit soort Realpolitik hun politieke leiders bijna onvermijdelijk tot het maken van een keuze voor Europa. Niet uit verraad aan hun grondwet of bevolking, maar simpelweg door de logica van geopolitieke druk. Het Europese neokolonialisme dwingt (kandidaat)lidstaten het Europese keurslijf zonder morren te accepteren. Dat leidt zonder twijfel tot steeds meer weerstand en spanningen binnen die landen zelf en, bij uitbreiding, natuurlijk ook binnen EU-verband.