Jeroen van den Berg
Op 22 april jl. vond een terroristische aanval plaats in het Indiase deel van Kasjmir, waarbij 26 mensen, voornamelijk Hindoeïstische toeristen, omkwamen. De actie werd opgeëist door The Resistance Front, een groepering gelieerd aan het in Pakistan gevestigde Lashkar-e-Taiba (LeT). India beschuldigt Pakistan van betrokkenheid, wat Islamabad ontkent. Deze gebeurtenis leidde tot een escalatie van spanningen tussen de twee kernmachten en heeft daarnaast bredere geopolitieke implicaties, met name voor de BRICS en de betrokkenheid van landen als China, Turkije, Rusland en de VS. De rivaliteit tussen India en Pakistan dateert uit de opdeling van Brits-Indië in 1947. Hierbij ontstonden het overwegend islamitische Pakistan en het seculiere India. De toenmalige heerser van de voornamelijk islamitische regio Jammu en Kasjmir koos ervoor zich bij India aan te sluiten, wat leidde tot de eerste Indo-Pakistaanse oorlog. Sindsdien hebben de landen meerdere oorlogen uitgevochten, waarvan twee over het betwiste gebied Kasjmir. Het conflict hierover is langlopend en gevaarlijk.
Na de aanval in Kasjmir heeft India militaire en diplomatieke stappen ondernomen, waaronder het uitwijzen van Pakistaanse diplomaten en het opschorten van het Indus-Waterverdrag. Dit historische waterverdelingsverdrag tussen India en Pakistan regelt het gebruik van de wateren van zes rivieren in het Indus-stroomgebied en strekt zich uit over delen van Tibet, India en Pakistan. Het verdrag werd ondertekent in 1960. Pakistan is sterk afhankelijk van het Indus-water voor zijn landbouw en drinkwatervoorziening, ongeveer 80% van de irrigatie komt van de westelijke rivieren. Het verdrag is een strategische hefboom in de India-Pakistanrelatie. Tevens heeft India alle visa voor Pakistani’s ingetrokken en alle grensovergangen afgesloten. Pakistan reageerde met het sluiten van zijn luchtruim voor Indiase vluchten, het verbreken van handelsrelaties en het opschorten van het Shimla-verdrag. Dit was een bilateraal vredesakkoord tussen de twee landen, ondertekent op 2 juli 1972. Het leidde tot de onafhankelijkheid van Bangladesh (voorheen Oost-Pakistan). India en Pakistan hebben als gevolg van de opgelaaide spanningen hun militaire paraatheid verhoogd. Beide landen hebben de afgelopen weken militaire aanvallen uitgevoerd.
Een centraal component in het conflict is de rol van infrastructuurprojecten zoals de China-Pakistan Economic Corridor (CPEC). Dit is een belangrijke spil in het Belt and Road Initiatief van China. Deze corridor, die door Gilgit-Baltistan (Pakistaans gecontroleerd deel van Kasjmir) loopt, maakt van deze regio een strategisch knooppunt. Dit is de kern van veel van de onrust. India beschouwt CPEC als een schending van zijn soevereiniteit, terwijl Pakistan en China het zien als de motor van economische vooruitgang en integratie. Deze infrastructuurprojecten zijn nooit alleen economisch van aard, maar zijn ook geopolitieke instrumenten. De controle over energie, handelsroutes en toegang tot de Arabische Zee via de haven van Gwadar zijn cruciaal voor China’s wereldwijde positionering. Voor India betekent dit niet alleen economische concurrentie, maar ook een strategische omsingeling. Kasjmir, dat geografisch op de breuklijn ligt tussen Zuid- en Centraal Azië, verandert hierdoor in een scharnierpunt van invloedsferen.
China, Rusland en Iran willen hun eigen regionale invloed vormgeven zonder Westerse dominantie. Echter staat India – als officieel lid van BRICS – lijnrecht tegenover China en Rusland wat betreft Pakistan. Terwijl China actief lobbyt voor Pakistans toetreden tot BRICS, blokkeert India dit steevast. De alliantie is hiermee nog niet voldoende stabiel, omdat nationale belangen en bilaterale conflicten de samenwerking ondermijnen. Het verzwakt de coalitie en maakt de regio kwetsbaarder voor externe invloeden.
De Pakistaanse Inter-Services Intelligence (ISI) is herhaaldelijk beschuldigd van het steunen van militante groeperingen zoals de LeT. Daarnaast wordt de groepering gefinancierd door rijke particulieren uit Saoedi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten en Qatar. Verder fungeren ngo’s zoals Jamaat-ud-Dawa (JuD) als frontorganisaties voor LeT. Ze presenteren zich als humanitaire dienstverleners, maar zijn volgens de VN direct gelinkt aan terrorisme. Ook worden ze gefinancierd door de heroïnehandel vanuit Afghanistan via Pakistan.
- Het artikel gaat hieronder verder -
De Gift Card is een leuke manier om Gezond Verstand een kwartaal of een jaar lang cadeau doen. De Gift Card is digitaal verkrijgbaar én als pasje met daarop een unieke code + een feestelijke cadeau-enveloppe.
Abonnees krijgen 15% korting!
Gezond Verstand 6x cadeau doen
Op papier én digitaal
Normaal €24,- voor abonnees €20,-
Gezond Verstand 24x cadeau doen
Op papier én digitaal
Normaal €80,- voor abonnees €70,-
Een belangrijke element in de recente spanningen is de afwezigheid van Imran Khan op het toneel van de macht. Khan is oprichter van de politieke partij Pakistan Tehreek-e-Insaf (PTI) en was premier van het land van 2018 tot 2022. In tegenstelling tot zijn militaire voorgangers toonde Khan herhaaldelijk de bereidheid tot een dialoog met India, ondanks meerdere crisismomenten. Tijdens zijn ambtsperiode probeerde Khan een brug te slaan richting New Delhi. Zo bood hij na de Pulwama-aanval in februari 2019 – waarbij 40 Indiase paramilitairen omkwamen – openlijke samenwerking aan bij het onderzoek en gaf hij opdracht tot de snelle vrijlating van een gevangen Indiase piloot om verdere escalatie te voorkomen. Khan sprak ook herhaaldelijk over de noodzaak van vrede in Zuid-Azië als voorwaarde voor economische ontwikkeling.
Verder stelde Khan dat Pakistan zijn toekomst moest zoeken in handel en connectiviteit met zijn buren, inclusief India. Hij zette zich in voor het openstellen van de Katarpur-corridor waardoor Indiase sikhs vrij toegang kregen tot een van hun heiligste plaatsen in Pakistan. Deze stap werd internationaal geprezen als een gebaar van religieuze tolerantie en diplomatieke volwassenheid. De ambities van Khan om de betrekkingen met India te verbeteren stuitten echter op verzet binnen het Pakistaanse leger en in conservatieve kringen. Zijn weigering om het buitenlandse beleid volledig te laten dicteren door het leger leidde uiteindelijk tot zijn afzetting via een motie van wantrouwen in 2022. Hij zit momenteel in de gevangenis en werd veroordeeld tot veertien jaar celstraf waarin hij schuldig werd bevonden aan corruptie en machtsmisbruik. Ondanks zijn detentie blijft hij een zeer invloedrijk figuur en geniet aanzienlijke steun onder de bevolking. Hij heeft zijn betrokkenheid bij de corruptie ontkend en beweert dat de aanklachten bedoeld zijn om zijn politieke carrière te ondermijnen.
De kernwapenwedloop tussen beide landen begon in de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw waarbij Pakistan zijn nucleaire capaciteiten ontwikkelde. India begon zijn nucleaire programma in de jaren veertig en vijftig. In 1998 voerde India vijf kernproeven uit en riep zich daarmee uit tot een volwaardige kernwapenmacht. Pakistan begon zijn nucleaire programma eind jaren zeventig, na de eerste kernproef van India in 1974. Pakistan kreeg hierbij belangrijke hulp van Abdul Qadir Khan, die de blauwdrukken van uraniumverrijking meenam uit Nederland. Khan werkte als ingenieur bij het Fysisch Dynamisch Onderzoekslaboratorium (FDO) dat onderzoek deed voor Urenco in Almelo, een Nederlands-Brits-Duits consortium dat uranium verrijkte via centrifuges. Hij had toegang tot gevoelige documenten en ontwerpen van ultracentrifuges, een cruciale technologie voor het verrijken van uranium tot wapenkwaliteit. In 1975 werd Khan door Nederlandse inlichtingendiensten verdacht van spionage. Hij had documenten gekopieerd en was plots naar Pakistan gevlucht. Premier Lubbers bevestigde in 2005 dat Khan Nederland in zekere zin was ontglipt door een ‘gecontroleerd laten gaan’. Dit bleek onder druk van de VS, want Washington had tijdens de koude oorlog meer belang bij Pakistan als bondgenoot tegen de Sovjet-Unie, dan bij het stoppen van diens kernwapenprogramma. Pakistan was namelijk voor de VS een belangrijke logistieke partner bij het bewapenen van de Afghaanse moedjahedien. In mei 1998, enkele dagen na India’s kernproeven, voerde Pakistan zes eigen proeven uit en werd daarmee officieel de zevende kernwapenmacht ter wereld.
Turkije heeft sterke diplomatieke en militaire relaties met Pakistan en heeft zijn steun uitgesproken. Pakistan wordt door China en Turkije gezien als een strategische partner in hun regionale ambities. Dit wakkert de spanningen met India nog verder aan. De Russische president Poetin heeft de Indiase premier Modi gebeld en de terroristische aanslag in Kasjmir veroordeeld. Poetin betuigde zijn medeleven met het verlies van onschuldige levens. Het Kremlin heeft benadrukt dat ze bereidheid toont om te helpen met een politieke oplossing, als er wederzijdse interesse is vanuit Islamabad en New Delhi. De VS heeft in het verleden de defensiebanden met India verstevigd en ziet het land als een tegenwicht voor China. Verder zou de VS de Quad-alliantie (diplomatieke samenwerking tussen VS, India, Japan en Australië) kunnen gebruiken om druk op Pakistan en China uit te oefenen. Daarnaast is Frankrijk een belangrijke defensieleverancier voor India en het zou ook diplomatieke steun kunnen bieden. Israël is in staat om inlichtingen, precisiegeleide munitie en cyberbeveiligingsondersteuning te geven aan India.
Op 10 mei jl. hebben India en Pakistan bekend gemaakt dat een staakt-het-vuren is overeengekomen, details over de implementatie hiervan zijn niet bekend gemaakt. De situatie blijft echter zodanig ingewikkeld dat het een grote bedreiging voor de wereldwijde stabiliteit kan betekenen.
– einde artikel –
Je las een Premium artikel uit Gezond Verstand
Volg ons op social media
Kijk en beluister Gezond Verstand via
Gerelateerde berichten
