Dit artikel in Tijdschrift voor de Politie nr. 3, 2023 (kosteloos voor politieambtenaren), toont in niet mis te verstane termen aan wat er allemaal niet deugt op het gebied van integriteit- en corruptieaanpak bij de Nationale Politie. Het leest als een ‘brandbrief van binnenuit’, met vele onderbouwde wetenswaardigheden. Dat is in lijn met de bestaansreden van dit tijdschrift: “podium voor vrijmoedig debat, met liefde voor waarheid”.

Onderzoekers constateren dat men bij interne politieonderzoeken stelselmatig voorbij gaat aan het menselijke aspect. Een formele benadering voert altijd de boventoon. Dit is geheel herkenbaar voor de zich in gewetensnood bevindende kritische collega’s van wie in de afgelopen jaren de mond werd gesnoerd, of die zelfs gestraft werden met ontslag. In een interview met door de (vertrekkende) korpschef aangewezen leidinggevenden over integriteit, wordt het belang van mens-zijn nog eens benadrukt, vanuit aandacht voor een aantal integriteitsbeleidsprincipes, zoals o.a. de menselijke maat. Tegelijkertijd wordt erkend dat daarvoor “een zekere mate van professionaliteit en een veilige werkomgeving nodig is. Want wij zijn af en toe een hele hardvochtige organisatie”.

Een bestuurskundige auteur benadrukt onder de titel ‘Politiewerk is Mensenwerk’, dat “voor burgers in nood politie de hoop op een rechtvaardigde uitkomst vertegenwoordigt”. Dit vereist het regelmatig stellen van de vraag of men nog bezig is om met een morele koers ‘interne reflectie’ op de werkvloer toe te passen. Dat dit vaak onmogelijk is – zo geeft de onderzoeker toe – is omdat in de context van de werkelijkheid van de hiërarchische politieorganisatie, met een onmisbare sterke taaie groepscultuur, het uiterst moeilijk is om slechte gewoontes van de groep te corrigeren. Verderop wordt de aandacht gericht op de organisatiecultuur, wijzend op de cruciale rol van leidinggevenden, met de conclusie dat de werkelijkheid weerbarstigheid toont om ruimte voor vernieuwing te geven, gelet “op het ontbreken van een open aanspreekcultuur, hetgeen sterk samenhangt met het hiërarchische en bureaucratische karakter van de politieorganisatie”.

Rond de eeuwwisseling vormden de nu als ‘nieuw’ gepresenteerde integriteitsprincipes reeds het gedachtengoed binnen de toenmalige verscheidene politiekorpsen. De in het artikel aangehaalde organisatie- en aansturingsoorzaken van de nu loepzuiver aangetoonde afbraak van het integriteitsbeleid zijn niet zomaar uit de lucht komen vallen. Er bestond al langdurig weerstand tegen de reorganisatie, waarbij de regionale politiekorpsen en het Korps Landelijke Politiediensten tot een Nationale Politie werden samengesmeed, als één bedrijfsmatig aangestuurd machtsblok, in handen van één minister. Daarbij werd de diender voor de burger onmiskenbaar steeds meer een gedienstige vertegenwoordiger van de overheid. Het kwam neer op politisering van de politie.

Bij de inrichting van het huidige politiekorps werd voor deze mogelijke gevolgen ruimschoots gewaarschuwd. Het is nu verworden tot een log top-down aangestuurde ‘mammoettanker’, met 63.000 ambtenaren. Onder onze huidige omstandigheden van dwangmaatregelen, afkomstig van de regering, is het nodig te wijzen op een ‘zwarte bladzijde’ uit de Duitse bezettingstijd, toen de Nederlandse politie vanuit de SS ook in één – met het huidige nationale politiekorps vergelijkbare – structuur en cultuur werd gewrongen. Beheersmatig als een totalitair apparaat, waarin de traditionele dubbele gezagsverhoudingen in het politiebestel (een noodzakelijke machtenscheiding voor politiek evenwicht tussen overheidsorganen, om te voorkomen dat te veel macht, of machtsmisbruik, ontstaat) op losse schroeven werd gezet.